پریسا بنامولایی - استادیار گروه علوم جانوری، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز
شهزاد ایرانی پور - استاد گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
شهریار عسگری - استادیار پژوهشی بخش تحقیقات گیاه پزشکی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ورامین

چکیده در بین دشمنان طبیعی سن گندم، زنبورهای پارازیتویید تخم نقش فعالی در کاهش جمعیت سن در مزارع دارند. در این میان زنبورTrissolcus vassilievi  به­عنوان یکی از مهم­ترین گونه­ها در کنترل زیستی سن گندم محسوب می­شود. در این پژوهش دو جمعیت زنبور و دو جمعیت سن گندم با منشاء تبریز و ورامین مورد استفاده قرار گرفتند. آزمایش­های واکنش تابعی در دو زمان ۶ و۲۴ ساعت با استفاده از زنبورهای ماده ۲۴ ساعته بارور تغذیه کرده نسل سوم از هر جمعیت زنبور و نتاج حاصل از تلاقی معکوس آن­ها انجام شدند. نتایج تجزیه رگرسیون لجستیک واکنش تابعی دو جمعیت زنبور به تراکم­های مختلف تخم دو جمعیت سن گندم نشان داد که در تمام تیمارها واکنش تابعی از نوع سوم بود. مقادیر پارامترهای واکنش تابعی نوع سوم شامل قدرت جستجو (b) و زمان دست­یابی (Th) در تمام تیمارها بسیار نزدیک به­هم بود. افزایش زمان آزمایش از ۶ به ۲۴ ساعت تاثیری درمیزان پارازیتیسم نداشت و تنها باعث افزایش کاذب زمان دست­یابی و کاهش شیب خط نرخ حمله شد. بیشینه نرخ حمله در جمعیت­های اصلی بین ۴۲ تا ۴۵ و در تلاقی­ها حداکثر ۵/۴۷ عدد بر روز متغیر بود. زمان دست­یابی زنبورهای تبریز قدری طولانی­تر و پارامتر b در زنبورهای ورامین بیش­تر بود که نشان می­دهد در این زنبورها با افزایش تراکم میزبان، نرخ حمله با شتاب بیش­تری افزایش می­یابد، یا واکنش وابسته به تراکم قوی­تری دارند. اثر میزبان در هیچ­کدام از تیمارها معنی­دار نبود. این بررسی نشان داد زنبورهای ورامین برتری جزئی از لحاظ نرخ حمله و سرعت کاوش دارند.

واژه­ های کلیدی: جمعیت میزبان, زمان دست­یابی, زنبور پارازیتویید, قدرت جستجو, کنترل زیستی