محمد اصلانی - عضو هیئت علمی دانشگاه رازی

ظاهرا هیوم اولین کسی است که مابعدالطبیعه را به گونه ای مستدل انکارکرده است. روش وی در انکار مابعدالطبیعه بدین ترتیب است که ابتدا کلیه علوم را به دو قسم: "نسبت بین تصورات" (ریاضیات و منطق) و"امور واقع" (علوم تجربی) تقسیم می کند، سپس هرچه را در دایره این دو نگنجد، بی معنی اعلام می نماید. تلاش این مقاله بر آن است که آرای هیوم را در مقابله با مابعدالطبیعه تبیین کند، سپس نشان دهد که آن گونه که گمان می رود نظریه "منشا تصورات" مبنایی ترین نظریه در فلسفه او نیست، بلکه "روند تشکیل علم" بر نظریه یاد شده و سایر نظریات او تقدمی مبنایی دارد. پس از آن می کوشد تا نشان دهد که هیوم با توجه به اصالت تجربه ای که آن را مبنای فلسفه خود قرارداده است، نمی تواند مابعدالطبیعه را انکار نماید؛ چرا که بر اساس مبانی مورد قبول خودش دچار تناقض غیرقابل حلی می شود که وی را وادار می نماید از انکار مابعدالطبیعه دست بردارد.

۱- مابعدالطبیعه ۲- هیوم ۳- اصالت تجربه, ۴ منشا تصورات ۵- روند تشکیل علم