مریم فرزود - دانشجوی دکتری محیط زیست پردیس بین الملل ارس، دانشگاه تهران
افشین دانه کار - دانشیار گروه محیط زیست دانشگاه تهران
قوام الدین زاهدی امیری - استاد گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشگاه تهران

گردشگری پایدار، نیازمند جلوگیری از تخریب و انحطاط سیستم­ های اجتماعی، فرهنگی و اکولوژیک جامعه میزبان است. لازمه مدیریت صنعت گردشگری در هر منطقه حفاظت شده­ ای تدوین یک برنامه مدیریتی متناسب با ویژگی­ های بوم شناختی، اقتصادی و اجتماعی آن منطقه می­ باشد که این برنامه به مدیریت گردشگری، تسهیلات و امکانات مرتبط با آن کمک می­ نماید. در این تحقیق معیارها و شاخص­ های مناسب مدیریت گردشگری پایدار در طبیعت با استفاده از مطالعات مشابه در ایران و جهان استخراج شد. این معیارها سپس با استفاده از روش دلفی بسته، غربالگری شده و ضریب اهمیت آن­ها برای اجرای کاربردی در جنگل­ های مانگرو حوزه قشم و خمیر مشخص گردید. برای این منظور پرسشنامه نظرسنجی متخصصان (پرسشنامه دلفی) حاوی معیارها، زیرمعیارها و شاخص­ ها تهیه شد. این پرسشنامه در اختیار کارشناسان و صاحب­ نظران خبره در امر گردشگری و جنگلداری قرار گرفت. نتایج بر اساس درصد، درجه و ضریب اهمیت معیارهای مورد بررسی نشان داد که دو معیار ابعاد مدیریتی با زیرمعیارهای برنامه مدیریت، امنیت اجتماعی، ایمنی، مدیریت منابع وگردشگری و تنوع زیستی با زیرمعیارهای منابع ژنتیکی و تولید اولیه در محیط آبی، بالاترین درجه اهمیت را در میان معیارها داشتند. همچنین زیرمعیارهای برنامه مدیریت با شاخص سطح طرح­ ریزی مدیریتی، تخریب با شاخص چندپارچگی اکوسیستم، گردشگری با شاخص­ های تعداد جاذبه های زیبا شناختی، پراکنش منابع تفرجی، تعداد گردشگر، رضایت گردشگر، تعداد فعالیت های تفرجی سازگار، تجهیز مناسب گردشگاه و امنیت اجتماعی با شاخص تعداد وقوع تخلف و جرایم نیز بیشترین درجه اهمیت را به­ دست­ آوردند. روشن است که کاربرد معیارهای گردشگری در سایر اکوسیستم­ های طبیعی نیازمند بررسی و مطالعات مستقلی می­ باشد. در مجموع ۱۱ معیار مشتمل بر ۲۹ زیرمعیار و ۵۳ شاخص برای اجرای مدیریت گردشگری پایدار در جنگل­ های مانگرو اهمیت داشته و در فرآیند تصمیم­ گیری قابل استفاده خواهند بود.

دلفی بسته, گردشگری پایدار, توسعه پایدار, منطقه حفاظت شده, جنگل مانگرو, حوزه خمیر و قشم