حمید بصیرت منش - عضو هیات علمی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
محمدعلی جودکی - دانش آموخته دکتری تاریخ ایران بعد اسلام
رقیه کشاورز - دانش آموخته ارشد تاریخ اسلام

با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در شهریور ۱۳۵۹، جمهوری اسلامی ایران به مهم ­ترین بحران پس از پیروزی انقلاب اسلامی وارد شد. امام خمینی­(ره) و مسئولان کشور، جنگ را مدیریت کرده و کنترل کردند. هدف از نگارش مقاله حاضر بررسی تدابیر نظامی امام خمینی(ره) در مقابله با تهاجم عراق در دوره هشت ساله دفاع مقدس است. پرسش اصلی پژوهش آن است که؛ امام خمینی(ره) در مدیریت جنگ تحمیلی چه نقشی داشتند؟ فرضیه نوشتار این است که مدیریت امام(ره) برخاسته از چارچوب ارزشی مورد نظر ایشان به ­عنوان رهبر سیاسی و معنوی جمهوری اسلامی ایران بوده است. مشورت و سهیم کردن متخصصان نظامی و نیز نقش هماهنگ کننده نیروهای سیاسی و مردمی از ویژگی بارز مدیریت رهبر انقلاب بود. این جستار با استفاده از روش تاریخی و تحلیل اسنادی در پی آن است که ابعاد نظامی تدابیر امام خمینی(ره) را برای مدیریت جنگ تحمیلی تبیین کند. بر پایه یافته ­های این پژوهش، امام خمینی(ره) از همان روز آغازین تهاجم عراق به ایران، جنگ را به­ عنوان پدیده­ ای که می ­تواند جمهوری اسلامی و اساس اسلام را مورد تهدید قرار دهد، مورد توجه قرار داد. ایشان موضوع جنگ و دفاع در برابر تهاجم دشمن را به­ عنوان فردی پایبند به اصول و مبانی ارزشی مدیریت کردند. تدابیر نظامی­شان در راستای واگذاری کار تخصصی جنگ به کارشناسان نظامی، نظارت بر روند تحولات جنگ در میادین دفاع از کشور، نقش هماهنگ کننده، انسجام دهنده نیروهای مسلح و به­ ویژه توانایی در بسیج نیروهای مردمی قابل تبیین است. تلاش در تقویت سپاه پاسداران و استفاده از توان رزمی و دفاعی این نیرو نیز از دیگر تدابیر مهم نظامی رهبر انقلاب بود.

جنگ تحمیلی, امام خمینی(ره), تدابیر نظامی, مدیریت بحران, انسجام و هماهنگی