جلال یوسفی - مدرس دانشگاه و پژوهشگر توسعه روستایی، تهران، ایران
محمدمهدی یوسفی - معاونت تحقیق و توسعه استراتژیک موسسه نسیم صبح رویش، و پژوهشگر مسایل اجتماعی، تهران- ایران.
محمدهادی منصوری لکورج - عضو هیئت علمی گروه مردم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز. تهران. ایران
زهرا سلطانی لرکانی - مدرس دانشگاه و دکتری مردم شناسی، تهران: ایران

در این مقاله ، به تحولات در نظامهای بهره برداری از مراتع توسط عشایر پرداخته می شود. روش پژوهش در این مقاله ، روش اسناد و برای تحلیل داده ها از روش توصیفی - تحلیلی استفاده گردیده است . بر اساس یافته های این مقاله نظام بهره برداری از مراتع توسط جامعه عشایری ایران، از آغاز تا به حال دچار تحولات زیادی گردیده است . این تغییرات به طور کلی در سه دوره یا مقطع زمانی متاثر از تحولات تاریخی و یا اجتماعی به سه شیوه متفاوت در نظام بهره برداری از مراتع صورت گرفته است که عبارتند از: دوره اول از صدر اسلام تا مشروطیت ، دوره دوم از اوایل مشروطیت تا اصلاحات ارضی ، و دوره سوم پس از اصلاحات ارضی تا حال که این دوره نیز تحت تاثیر انقلاب اسلامی و تحولات متعاقب آن به دو دوره کوتاهتر از اصلاحات ارضی تا انقلاب اسلامی و بعد از انقلاب اسلامی تا کنون قابل تفکیک است . بهره برداری عشایر از آغاز به صورت نظام تیول داری بوده که بعد از اسلام به همان شیوه و تحت نام اقطاع ادامه یافته است . به تدریج بعد از مشروعیت و تغییرات سیاسی - اجتماعی در دنیا و سیستم بهره برداری از مراتع نیز دچار تغییرات گردید. از جمله مصادیق این تغییرات را می توان در اسکان عشایر و هم چنین در اصلاحات ارضی دهه ۴۰ خورشیدی - که با ملی شدن جنگل ها و مراتع و واگذاری آن به دولت ، شیوه بهرهبرداری دچار تغییرات اساسی گردید- مشاهده کرد. بعد از انقلاب اسلامی نیز طرحهای متعددی از جمله طرح اسکان عشایر اجرا گردید که این طرح ها با شکست روبرو گردید و در حال حاضر بهرهبرداری از مراتع در میان جامعه عشایری فعلی دچار اختلال گردیده است .

نظام بهره برداری ، مرتع ، عشایر، اصلاحات ارضی ، اسکان عشایر