علیرضا شعبانی منظم - گروه علوم دام و طیور، دانشکده فناوری کشاورزی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
مهدی بهگر - پژوهشکده کشاورزی هسته ای، پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای، کرج، ایران.
محمد علی نوروزیان - گروه علوم دام و طیور، دانشکده فناوری کشاورزی، دانشگاه تهران، پاکدشت، ایران.
اعظم برزوئی - پژوهشکده کشاورزی هسته ای، پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای، کرج، ایران.

یکی از روش­های بهبود عملکرد گیاهان زراعی استفاده از فناوری هسته­ای است. در این پژوهش، بذر ذرت علوفه ای سینگل کراس ۷۰۴ با دز بهینه ۲۵ گری با استفاده از دستگاه گاما سل کبالت-۶۰ با نرخ ۵۵/۰ گری در دقیقه پرتوتابی شد. سپس در زمینی به مساحت دو هزار مترمربع بذور پرتوتابی شده و پرتوتابی نشده کشت شدند. نمونه­برداری از گیاه ذرت در انتهای دوره رشد انجام و مقدار پرولین، کربوهیدرات های محلول و پروتئین محلول و همچنین صفات عملکردی ذرت اندازه گیری شد. پس از برداشت، علوفه ذرت توسط دستگاه چاپر، خرد و مقداری از علوفه هر دو تیمار در سیلوهای آزمایشی از جنس لوله پلی اتیلن سیلو شد. مقدار ماده خشک، خاکستر خام، پروتئین خام، الیاف نامحلول در شوینده خنثی و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی نمونه­ها اندازه گیری شد. همچنین pH سیلاژهای آزمایشی با استفاده از روش عصاره گیری و توسط pH متر تعیین شد. جهت برآورد فراسنجه­های تولید گاز مقدار ۲۰۰ میلی­گرم نمونه آسیاب شده علوفه و سیلاژ گیاه ذرت به همراه مایع شکمبه در محیط تولید گاز انکوبه و میزان و نرخ گاز تولیدی در زمان­های ۲، ۴، ۶، ۸، ۱۲، ۲۴، ۳۶، ۴۸، ۷۲ و ۹۶ ساعت اندازه­گیری شد. هم­چنین با استفاده از فراسنجه­های تولید گاز به­دست آمده، میزان قابلیت هضم ماده آلی، انرژی قابل متابولیسم، انرژی خالص شیردهی و میزان اسید­های چرب کوتاه زنجیر برآورد شد. مقدار وزن خشک، کربوهیدرات و پروتئین محلول گیاه ذرت پرتوتابی شده به ترتیب ۸/۳۱۴ گرم در هر بوته، ۰/۶۱۶ و ۴۳/۱۴ میلی­گرم در هر گرم وزن تر بیشتر از این مقادیر در شاهد (به ترتیب ۲/۲۲۵ گرم در هر بوته، ۶/۴۴۹ و ۲۵/۱۲ میلی­گرم در هر گرم وزن تر) بود (۰۵/۰> P). همچنین درصد ماده خشک و پروتئین خام نمونه­های سیلاژ گروه تیمار (به ترتیب ۴/۲۹ و ۳/۱۳ درصد) بیشتر از تیمار پرتوتابی نشده (به ترتیب ۱/۲۶ و ۲/۱۱ درصد) بود (۰۵/۰> P). همچنین سیلاژ ذرت پرتوتابی شده pH کمتری (۸/۳ در برابر ۱/۴) نسبت به گروه شاهد داشت (۰۵/۰> P). میزان، قابلیت (ضریب b) و نرخ (ضریب c) تولید گاز، میزان تولید اسیدهای چرب فرار، قابلیت هضم ماده آلی و محتوای انرژی قابل متابولیسم و انرژی خالص نمونه­های گیاه و سیلاژ ذرت حاصل از بذور پرتوتابی شده بیشتر از گروه شاهد بود (۰۵/۰> P). نتایج این آزمایش نشان داد، پرتوتابی بذر ذرت علوفه­ای با پرتو گاما با دز ۲۵ گری باعث بهبود فراسنجه­های تخمیر و ارزش غذایی سیلاژ ذرت حاصل از آن می­شود.

پرتو گاما, ترکیب شیمیایی, تولید گاز, ذرت علوفه ای