لیلا زندی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، ایران
رضا عرفانزاده - دانشیار، گروه مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، ایران
حامد جنیدی - دانشیار، گروه مهندسی طبیعت، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، ایران

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر تبدیل مرتع به کاربری­های زراعی و باغی بر ویژگی های مهم خاکی از جمله پایداری خاکدانه در حوضه صلوات آباد در شرق سنندج انجام شد. برای این منظور، همزمان با رشد غالب گیاهان با پیمایش صحرایی چهار کاربری شامل ۱) مرتع ۲) باغ ۳) نخودزار ۴) گندم­زار به­عنوان محدوده مطالعاتی انتخاب شدند و ۴۲ نمونه خاک به­صورت تصادفی-سیستماتیک برداشت گردید. سپس فاکتورهای فیزیکی-شیمیایی خاک شامل پایداری خاکدانه، نیتروژن کل، کربن کل و کربن آلی ذره­ای هر نمونه در آزمایشگاه اندازه گیری شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که در اثر تبدیل مرتع به سه کاربری باغ، نخودزار و گندم­زار، پایداری خاکدانه، کربن آلی ذره­ای در سطح ۵ درصد، کربن آلی کل و نیتروژن کل در هر سه کاربری در سطح ۱ درصد به­طور معنی­داری کاهش یافتند. در کاربری­های باغ، نخود و گندم، پایداری خاکدانه به ترتیب ۵۱/۳۵، ۹۴/۲۵ و ۵۶/۱۹ درصد، کربن آلی ذره ای به ترتیب ۵/۶۲، ۱۶/۷۹ و ۷۵ درصد، کربن آلی کل به ترتیب ۶۳/۲۳، ۵۰ و ۰۹/۴۹ درصد و نیتروژن کل به ترتیب ۲۵/۳۱، ۵/۶۲ و ۷۵ درصد کاهش نشان داد. با توجه به نتایج این تحقیق تبدیل مراتع به هر کدام از کاربری­های زراعی و باغی غیرقابل قبول است اما در صورت اجبار به تبدیل، کاربری باغ پیشنهاد می­گردد زیرا باغ اثرات منفی کمتری نسبت به گندم­زار و نخودزار برروی فاکتورهای کیفی خاک دارد. همچنین در تبدیل کاربری مرتع به زراعی تاکید می­گردد در حد امکان جهت حفظ تعادل بین ورود و خروج زی توده ورودی به بستر خاک، از خروج یا آتش سوزی باقیمانده کاه و کلش، یا چرای دام پس از برداشت محصول جلوگیری شود.

تغییر کاربری اراضی, پایداری خاکدانه, مرتع, کربن آلی