هوشنگ ناصری راد - بخش کشاورزی، دانشگاه پیام نور، صندوق پستی۳۶۹۷-۱۹۳۹۵ تهران، ایران
رحیم ناصری - گروه تکنولوژی تولیدات گیاهی، آموزشکده فنی مهندسی و کشاورزی دهلران، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

به منظور بررسی تاثیر قارچ مایکوریزا و کود فسفر بر برخی ویژگی­های رشدی ریشه و فعالیت آنتی اکسیدان های آنزیمی و غیرآنزیمی گندم دوروم در شرایط دیم، آزمایشی مزرعه­ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­­های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه­ی مرکز تحقیقات کشاورزی سرابله در سال زراعی ۹۸-۱۳۹۷ انجام شد. چهار رقم گندم دوروم (دهدشت، ذهاب، ساورز و ساجی) به عنوان فاکتور اول و پنج سطح منبع کودی (عدم مصرف کود، ۲۵ و ۵۰ کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی فسفر، قارچ مایکوریزا (GM) و ترکیب قارچ مایکوریزا +۲۵ کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی فسفر) به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شدند. نتایج مقایسه میانگین اثرات ساده نشان داد که در بین ارقام، رقم­های ذهاب و ساجی و در بین منابع کودی، تیمار ترکیبی مایکوریزا + ۲۵ کیلوگرم در هکتار کود فسفر و پس از آن ۵۰ کیلوگرم در هکتار فسفر بیشترین تاثیر را در بهبود صفات مورد مطالعه داشتند. اثر متقابل رقم و منابع کودی مشخص نمود که استفاده تلفیقی از کود فسفر و قارچ مایکوریزا نتایج بهتری در مقایسه با کاربرد آنها به تنهایی دارد. به طوریکه بیشترین وزن تر و خشک، تراکم طول و محتوی آب ریشه و فعالیت آسکوربات پراکسیداز، پراکسیداز، کاتالاز، سوپراکسیددسموتاز و گلوتاتیون سنتتاز از تیمار تلفیقی مایکوریزا و کود فسفر و در اقام ذهاب و ساجی حاصل شد. اگرچه، کمترین طول مخصوص ریشه، فعالیت مالون دی آلدئید و پراکسید هیدروژن در همین تیمار و ارقام به دست آمد. به طورکلی، نتایج نشان داد که تلقیح با قارچ مایکوریزا در شرایط دیم به ویژه در ارقام ذهاب و ساجی علاوه بر کاهش مقدار کاربرد کود شیمیایی فسفره می­تواند از طریق بهبود ویژگی­های رشدی ریشه و به دنبال آن افزایش فعالیت آنتی­اکسیدان­های آنزیمی و غیرآنزیمی باعث کاهش پراکسیداسیون لیپیدهای غشاء (کاهش تولید مالون دی آلدئید و پراکسید هیدروژن) و در نتیجه افزایش تحمل به تنش خشکی شود.

تراکم طول ریشه, محتوی آب ریشه, مالون دی آلدئید, سوپراکسیددسموتاز, گلوتاتیون سنتتاز