محسن آرمین - استادیار، گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه یاسوج، ایران
افسانه خیری - دانشجوی دکترای جغرافیای طبیعی، ژئومورفولوژی، دانشگاه شهید بهشتی، ایران
,وجیهه قربان نیا خیبری - استادیار، گروه مهندسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان

استحصال آب باران یک تکنیک مدیریتی با نتایج مثبت متعدد است که برای تامین آب مورد نیاز دام در مراتع مورد استفاده قرار ­گیرد. در این پژوهش مناطق مناسب برای احداث سامانه­های استحصال آب باران با استفاده از تجزیه وتحلیل چند معیاره (MCE) و مدل هیدرولوژیکی (HM) در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) در زیست بوم عشایری آب بهاره در حدفاصل شهرستان­های بهمئی و لنده واقع در استان کهگیلویه و بویراحمد شناسایی گردید. برای این منظور نقشه معیارهای مناسب برای شناسایی مناطق استحصال آب باران شامل شیب، جنس سنگ، کاربری اراضی و پوشش زمین، ارتفاع رواناب و تراکم زهکشی در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه شد. بعد از طبقه­بندی نقشه شایستگی هر معیار، نقشه­های طبقه­بندی شده معیارها در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی رویهم­گذاری گردید و مناطق مناسب برای استحصال آب باران شناسایی شد. نتایج نشان داد که از لحاظ هریک از پارامترهای انتخاب شده به جز شیب، حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد منطقه آب بهاره شایستگی مناسبی برای احداث سامانه­های استحصال آب باران دارد. به دلیل کوهستانی بودن منطقه، پارامتر شیب محدودیت اصلی برای احداث سامانه­های استحصال آب باران است. بر اساس تجزیه وتحلیل ترکیبی همه معیارهای انتخاب شده، حدود ۲۵ درصد از سامان عرفی آب بهاره شایستگی مناسبی برای احداث سامانه­های استحصال آب باران به ویژه چاله­ها و حوضچه­ها، حوضه­های رخنمون­های سنگی، آبخیزهای جاده­ای شکل و سدهای اصلاحی دارد که از این طریق می­توان آب مورد نیاز دام منطقه را در دوره خشکی بین بارندگی­ها تامین کرد. با توجه به تعداد حدود ۴۰۰۰ راس بز و گوسفند در ۵ روستا در منطقه سامان عرفی آب بهاره، با فرض نیاز روزانه هر راس دام به ۴ لیتر آب و دوره خشکی ۳۰ روزه بین بارندگی­های اصلی، مجموع مساحت آبگیر سامانه استحصال آب برای تامین آب مورد نیاز دام­ها برای یک باران ۲۵ میلی­متری، حدود ۴/۲ هکتار است.

ارزیابی چند معیاره, استحصال آب باران, زیست بوم عشایری آب بهاره, سیستم اطلاعات جغرافیایی, شناسایی, مدل هیدرولوژیکی