فرهاد سرداری - دانشجوی دکتری علوم مرتع دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات تهران ، ایران
حسین ارزانی - استاد، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران
سیداکبر جوادی - دانشیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

قابلیت استفاده از سرزمین برای یک نوع بهره برداری مرتعی با درنظر گرفتن استفاده پایدار از اراضی را، شایستگی مرتع می نامند که امروزه به­عنوان یک اولویت در علم مدیریت مرتع مطرح است. از اینرو هدف از تحقیق حاضر، تعیین شایستگی مراتع قشلاقی سرایان در خراسان جنوبی برای چرای گوسفند با استفاده از روش تلفیقی محدودیت شرایط FAO (۱۹۹۰) می باشد. برای انجام تحقیق ابتدا نقشه تیپ های گیاهی منطقه مشخص و در هر تیپ گیاهی، وضعیت و گرایش مرتع و مقدار تولید گونه های گیاهی با روش قطع و توزین تعیین گردید و نقشه شایستگی تولید بدست آمد. سپس با استفاده از روش EPM، نقشه حساسیت خاک به فرسایش تهیه گردید. همچنین برای مطالعه شایستگی آب حوزه، منابع آب شرب دام منطقه مشخص و نمونه برداری از آب هر منبع صورت گرفت، کمیت آب تعیین گردید و نمونه های آب به آزمایشگاه منتقل و برای هر نمونه پارامتر های TDS،  ECو Mg+۲ اندازه گیری شد و با تلفیق لایه های کمیت، کیفیت و نقاط هم فاصله از منابع آب، نقشه شایستگی منابع آب تنظیم گردید. در نهایت با روی هم گذاری نقشه های شایستگی تولید، حساسیت خاک به فرسایش و آب، مدل نهایی طبقه بندی شایستگی مراتع منطقه تهیه گردید. نتایج نشان داد که کلاس یک شایستگی (S۱) در منطقه وجود نداشته و طبقات شایستگی S۲، S۳ و N (فاقد شایستگی چرا) به ترتیب ۱/۱۲، ۷/۵۰ و ۳۷ درصد از مراتع منطقه را شامل می شوند. بر اساس نتایج تحقیق، چرای مفرط و زودرس، وجود سازند حساس به فرسایش، شیب، پایین بودن حد بهره برداری مجاز و علوفه قابل برداشت، وضعیت ضعیف و گرایش منفی مرتع، کمیت و پراکنش نامناسب منابع آب شرب دام، از مهمترین عوامل محدود کننده چرای دام در این منطقه محسوب می گردند. بطور کلی با توجه به نتایج به دست آمده با استفاده از مدل شایستگی چرای دام در منطقه مورد مطالعه، پیشنهاد می گردد بکارگیری این مدل مبنای تهیه طرح های مرتعداری با تاکید بر رفع عوامل محدود کننده تا حد امکان برای ارتقای وضعیت مرتع و درآمد مرتعداران قرار گیرد.

شایستگی مرتع, GIS, سرایان, خراسان جنوبی, روش تلفیقی, منابع آب, تولید علوفه, وضعیت مرتع