فاطمه درگاهیان - عضو هیئت علمی بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات،آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
سکینه لطفی نسب اصل - عضو هیئت علمی بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات،آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
سمانه رضوی زاده - عضو هیئت علمی بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

باوجودوسعتزیادمناطقتحتتاثیربادهای۱۲۰روزهسیستان،منطقهزابلباموقعیتخاصتوپوگرافیدارایبیشترینوشدیدترینطوفان هایگردوغباردرشرقکشوراست. به منظور شناسایی و تحلیل الگوی گردوغبار منطقه زابل و وجه تمایز آن از سایر قسمت های تحت تاثیر بادهای معروف۱۲۰ روزه سیستان، از پایگاه داده های محیطی؛ کدهای گردوغبار، و از پایگاه داده­ا­ی NCEP/NCAR با قدرت تفکیک مکانی۵/۲× ۵/۲ درجه طول و عرض جغرافیایی داده­های فشار تراز دریا متناظر با روزهای گردغبار دردوره آماری ۱۹۸۷- ۲۰۱۶ استفاده شده است. با هدف استخراج الگوی های جوی مولد رخدادهای گردوغبار بر روی داده های فشار تراز دریا اقدام به انجام تحلیل خوشه ای در محیط نرم افزار متلب شد. در نهایت ۴ الگو استخراج و برای هر الگو یک روز که بیشترین همبستگی را با سایر روزها داشت بعنوان روز نماینده آن الگو انتخاب شد. از بین۴ الگو غالب ترین الگو با فروان ترین رخداد انتخاب، و رخداد ۱۳تا ۱۶ جولای ۲۰۱۶ به عنوان روز نماینده این الگوی غالب مورد برررسی قرار گرفت؛ به این منظور نقشه هایسینوپتیکفشارودمایسطحزمین،تاواییوجریانجتدرلایهزیرین جو،میدانبادوجهتجریاناتدرسطحزمین و نیم رخسینوپتیکناپایداریهواترسیمگردید. نتایجنشاندادمنطقهزابلبهدلیلبرخورداری از رسوبات ریزدانه رودخانه ای و تالابی و قرارگیریدرحاشیهغربیکم فشاری که دارای ماهیت حرارتی است و تعامل این کم فشار با پرفشاری که با توجه به موقعیت مکانیش گاها پرفشار ترکمنستان، هندوکش، شمال شرق ایران و شمال دریای خزر نامیده می شود، با ایجاد شیو تغییرات فشاری زیاد،بیشترین پتانسیل تولید ریزگرد را دارد؛ اینکم فشاردرلایهپایینیجوبامکشگردوغباروحرکتپادساعتگردباعبورازرویمنابعریزگرددرمنطقهزابل،مانعنفوذآنبهعرض هایپایین ترتحت تاثیر بادهای۱۲۰ روزه سیستانو سبب انتقال بیشتر ذرات ماسه و گردو غبار به سمت افغانستان شدهاست.بنابراینباتوجهبهموقعیتزابلنسبتبهاینکم فشارکه شدتآن درتیرماهبهاوجمی رسد، و آنرانسبتبهسایرمناطقتحتتاثیربادهای۱۲۰روزهمتمایزنموده، بایدتمهیداتویژه ایجهتکاهششدتگردوغبارها،درنظرو در برنامه های مقابله با ریزگردها در اولویت قرار گیرد.

بادهای۱۲۰ روزه, کم فشار پاکستان, ریزگرد های تالابی, طوفان ماسه و گردوغبار