حمیدرضا وجدانی - مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترو.یج کشاورزی، همدان، ایران
شاه بختی رستمی - دانشیار، دانشگاه پیام نور، گروه جغرافیا، تهران، ایران
مصطفی طالشی - دانشیار، دانشگاه پیام نور، گروه جغرافیا، تهران، ایران
اسماعیل علی اکبری - استاد، دانشگاه پیام نور، گروه جغرافیا، تهران، ایران
محمود جمعه پور - دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

مراتع از جمله منابع طبیعی هستند که باوجود قرار گرفتن در گروه منابع تجدیدپذیر به دلیل بهره برداری نامناسب در بسیاری از مناطق جهان به سوی ناپایداری و تخریب رفته اند. این تحقیق درصدد جستجوی راه های حفاظت از مراتع در استان همدان بوده است. کلیت روش این تحقیق توصیفی و تحلیلی بوده و عمدتا از روش های کیفی بهره برده و بر رویکرد مشارکتی جهت افزایش صحت و تعمیق نتایج تاکید داشته است. روش تحلیل استراتژیکSWOT به جهت توانایی در تهیه چهارچوبی مستدل برای تدوین راهکارها در تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است. در بسیاری از تحقیقات جهت شناسایی عناصرSWOT (شامل قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدها) و نیز تعیین راهکارها به بررسی مطالعات قبلی و یا نظرات خود محقق اکتفا می شود، اما در این تحقیق جهت تعیین عناصرSWOT و شناسایی راهکارها، مجموعه ای از روش ها شامل: برگزاری یک جلسه «طوفان فکری»، برگزاری۸ کارگاه PRA و تکمیل۱۵ پرسشنامه تعیین عناصرSWOT توسط خبرگان استفاده شده است. در مرحله بعد، کمی سازی این عناصر با روش «تحلیل سلسله مراتبی» و تکمیل۱۸ پرسشنامه مقایسه زوجی توسط خبرگان در مقیاس «ال ساعتی» انجام گرفته که این روش ترکیبی ازSWOT با AHP است. به این ترتیب در قالب ماتریسSWOT مجموعا ۲۰ عنوان راهکار معرفی شد. اهم راهبردهای ارائه شده شامل: لزوم مشارکت همه جانبه و رکن قرار گرفتن دیدگاه های مردم، بازسازی اعتماد دولت ملت در رابطه با اداره منابع طبیعی، بهره گیری از توان سازمان ها و تشکل های مردم نهاد، استفاده از فنون جدید و شبکه های اجتماعی در راستای حفاظت مراتع، تقسیم قدرت و عدم تمرکز در مدیریت و تصمیم گیری برای منابع طبیعی و توزیع بهتر و بیشتر نیروهای عملیاتی در واحدهای اداری خردتر، مانند دهستان است. ایجاد «مهندسان ناظر منابع طبیعی» و حمایت از شرکت های خدمات تخصصی مرتع پیشنهاد شده است.

حفاظت, مراتع, رویکرد مشارکتی, SWOT, AHP, همدان