حسین ارزانی - استاد، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
جواد معتمدی - دانشیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران،
تقی میرحاجی - کارشناس پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

اطلاع از نیاز روزانه دام های چرا کننده در مرتع، یکی از ملزومات اساسی، به منظور محاسبه ظرفیت چرا در طرح های مرتعداری است. در همین راستا، نیاز انرژی متابولیسمی روزانه رده ای مختلف گوسفند سنگسری (میش، قوچ و بره) در مرتع بررسی شد. برای این منظور با توجه به میانگین مقادیر شاخص های کیفیت علوفه و سهم گونه ها در ترکیب گیاهی، مقدار انرژی متابولیسمی در یک کیلوگرم علوفه خشک در مراحل مختلف رشد مرتع، برآورد شد و با مدنظر قرار دادن نیاز انرژی متابولیسمی روزانه، مقدار علوفه تامین کننده نیاز دام، برآورد گردید. نیاز انرژی متابولیسمی روزانه، بر اساس معادله پیشنهادی MAFF (۱۹۸۴) در حالت نگهداری و در شرایط چرا در مرتع، با مدنظر قرار دادن خصوصیات فیزیکی مرتع، فواصل آبشخور، تراکم گیاهان و اعمال ضریب افزایشی ۷۰ درصد محاسبه گردید. بر مبنای نتایج حاصل، مقدار علوفه لازم برای تامین نیاز روزانه میش بالغ گوسفند سنگسری با میانگین وزن ۳۷ کیلوگرم، در اوایل، اواسط و اواخر فصل رشد، به ترتیب ۶/۱، ۱/۲ و ۳/۲ کیلوگرم علوفه خشک برآورد گردید. مقادیر مذکور برای قوچ بالغ با میانگین وزن ۷۵/۴۸ کیلوگرم، در مراحل مختلف رشد مرتع ۹/۱، ۵/۲ و ۹/۲ کیلوگرم برآورد شد. نیاز روزانه بره ها با میانگین وزن ۸۸/۱۹ کیلوگرم، در هر یک از زمان های فصل رشد، به ترتیب ۳/۱، ۷/۱ و ۹/۱ برآورد گردید. نتایج نشان داد که درنظر گرفتن مقدار ۵/۱ کیلوگرم علوفه خشک برای تامین نیاز روزانه انواع و رده های مختلف دام، صحیح نمی باشد و ضرورت دارد، نیاز روزانه دام بر مبنای کیفیت علوفه در مراحل مختلف فصل رشد، مشخص شود. ضمن اینکه نتایج بر این موضوع تاکید دارد که جهت تطابق نیاز روزانه دام با کیفیت علوفه مرتع، ضرورت دارد مقادیر شاخص های کیفیت علوفه و سهم تمامی گونه های مورد چرای دام در ترکیب گیاهی، درنظر گرفته شود و تنها به ذکر نتایج بخشی از گونه های تشکیل دهنده رژیم غذایی، اکتفا نشود. در غیر اینصورت، همانند مطالعه حاضر، مقدار نیاز برآورد شده، بیش از توان مصرف روزانه دام خواهد بود.

انرژی متابولیسمی, کیفیت علوفه, گوسفند سنگسری, مراتع فیروزکوه, نیاز روزانه