مریم دانشگر - دانش آموخته کارشناسی ارشد، رشته مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران
رضا عرفانزاده - دانشیار، گروه مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران
حسن قلیچ نیا - استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران

در روش جوانه زنی که روشی مرسوم جهت مطالعه بانک بذر خاک است، همه بذرها قادر به جوانه زنی نبوده و این روش در شناسایی گونه هایی با بذرهای خفته ناکارامد است. بنابراین کاربرد تیمارهای مناسب در کنار روش جوانه زنی به منظور شکست خواب بذرها جهت ارزیابی دقیق خصوصیات بانک بذر خاک یک امر ضروری است. این تحقیق با هدف مقایسه تراکم، غنای گونه ای و سرعت جوانه زنی بذرهای بانک بذر خاک با استفاده از تیمارهای شیمیایی مختلف شکست خواب بذر انجام شد. نمونه گیری از خاک منطقه قرق پلور در اوایل فروردین ماه سال ۱۳۹۱ به شکل تصادفی- سیستماتیک انجام گردید. تعداد ۱۰ پلات ۴ متر مربعی در طول دو ترانسکت در منطقه مستقر گردید و نمونه های خاک از دو عمق (۵-۰ و ۱۰-۵ سانتی متر) به وسیله اوگر برداشت شد. سپس نمونه های خاک به پنج قسمت مساوی تقسیم و هر قسمت پس از تیمار به صورت خیساندن خاک در محلول اسید جیبرلیک (ppm ۵۰۰) به مدت ۴۸ ساعت، H۲O۲ (۱%) به مدت ۴۸ ساعت، KNO۳ (۱/۰% و ۲/۰%) به مدت ۷۲ ساعت و تیمار شاهد مورد کشت قرار گرفتند. به مدت سه ماه تمامی بذرهای جوانه زده به صورت هفتگی در گلخانه شناسایی و شمارش شدند. برای اندازه گیری اثرات تیمارهای شکست خواب، عمق و اثرات متقابل این دو بر تراکم و غنای گونه ای بانک بذر از آزمون (GLM) و جهت مقایسه سرعت جوانه زنی در بین تیمارها از آزمون (ANOVA) استفاده شد. جهت بررسی تاثیر عمق نمونه برداری بر ذخیره بذری خاک در هر یک از تیمارها از آزمون t جفتی استفاده شد. نتایج نشان داد که میانگین تراکم بذر در متر مربع عمق سطحی خاک در تیمار اسید جیبرلیک (۲/۴۸۲۷ عدد) به طور معنی داری بیشتر از  تیمارهای پراکسید هیدروژن (۷/۹۴۲ عدد)،  نیترات پتاسیم ۱/۰ درصد (۸/۳۸۲ عدد)، نیترات پتاسیم ۲/۰ درصد (۶/۳۵۶ عدد)  و تیمار شاهد (۴/۵۸۵ عدد) بود. همینطور در عمق پائینی خاک بیشترین تراکم معنی دار بذور به ترتیب مربوط به تیمار اسید جیبرلیک و پراکسید هیدروژن بود. میانگین غنای گونه ای در عمق اول و دوم تیمار اسید جیبرلیک به ترتیب ۹/۲ و ۹/۱و در تیمار پراکسید هیدروژن به ترتیب ۶/۲ و ۷/۱ به طور معنی داری بیشتر از سایر تیمارها بدست آمد (P<۰.۰۵). همچنین نتایج نشان داد که سرعت جوانه زنی بذرها در تیمار اسید جیبرلیک با اختلاف معنی داری بیشتر از بقیه تیمارها بود (P<۰.۰۵). به طور کلی نتیجه گیری شد که کاربرد تیمارهای شیمیایی شکست خواب بذر همچون اسید جیبرلیک در ارزیابی بانک بذر خاک به روش جوانه زنی می تواند منجر به ارتقای کیفیت نتایج گردد.

اسید جیبرلیک, تراکم, جوانه زنی, سرعت جوانه زنی, غنای گونه ای