الهام فخیمی ابرقویی - دانشجوی دکترای علوم مرتع، گروه مرتعداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
سیداکبر جوادی - استادیار، گروه مرتعداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

از دیدگاه بوم شناختی مرتع، آگاهی از اثرات چرای دام بر ساختار و تغییرات پوشش گیاهی و خصوصیات خاک امری لازم و ضروریست. در این تحقیق اثر سه شدت مختلف چرای سبک در فاصله صفر تا ۲۰۰ متر از آبشخور، چرای متوسط در فاصله ۲۰۰ تا ۸۰۰ متر و چرای سنگین در فاصله ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ متر بر شاخص های پوشش گیاهی و خصوصیات خاک در منطقه ندوشن استان یزد مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور نمونه برداری از پوشش گیاهی به صورت ثبت درصد تاج پوشش گونه های گیاهی و نمونه های خاک در عمق صفر تا ۳۰ سانتی متری در شدت های مختلف چرایی انجام گردید. در این تحقیق از روش تجزیه و تحلیل واریانس یک طرفه و تجزیه و تحلیل تطبیقی متعارفی جهت بررسی تغییرات پوشش گیاهی در شدت های مختلف چرایی استفاده شد. نتایج نشان داد که گونه هایی مانند Astragalusachrochlarus، Salsolaarbusculata و Tragopogon sp.حضور بیشتری در شدت چرای سبک داشتند. گونه های Allysumminus، Artemisiasieberi، Poasinacia، Irissongarica، Lactucaglacifoliaو Stipabarbata حضور بیشتری در شدت چرای متوسط داشتند. گونه های Eryngium sp.، Cousiniadesertii، Bromus tectorumو  Peganumharmala از مهمترین گونه های مکان با شدت چرای سنگین به شمار می روند. مقادیر نیتروژن، فسفر قابل جذب، پتاسیم قابل جذب، مواد آلی، هدایت الکتریکی و اسیدیته گل اشباع نیز اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد، با افزایش شدت چرا از میزان نیتروژن و کربن آلی کاسته می شود ولی مقدار فسفر، پتاسیم، هدایت الکتریکی و اسیدیته گل اشباع خاک افزایش می یابد. با توجه به آسیب دیدن پوشش گیاهی و برخی خصوصیات خاک در اثر فشار چرای دام، بهره برداری از مرتع در حد چرای متوسط توصیه می گردد.

پوشش گیاهی, ترکیب گیاهی, خصوصیات خاک, شدت چرا, ندوشن, یزد