اسماعیل شیدای کرکج - دانشجوی کارشناسی ارشد مرتع داری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
جواد معتمدی - نویسنده مسئول، استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه
کیوان کریمی زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد مرتع داری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

تناسب استفاده از مرتع در حوزه­های آبخیز به­منظور استفاده بهینه از اراضی، از اهمیت خاصی برخوردار است که این امر با استفاده از روش تجزیه و تحلیل سیستمی انجام می­شود. در این روش، توان اکولوژیکی سرزمین برای هر یک از کاربریهای مرسوم مشخص می­شود. به همین منظور در حوزه آبخیز خانقاه سرخ، پس از شناسایی منابع اکولوژیکی، واحد­های همگن اکولوژیکی مشخص و توان کاربری مرتع در کل حوزه تعیین گردید. براساس نتایج بدست­آمده؛ ۱۸ واحد زیست­محیطی در مقیاس ۱:۲۵۰۰۰ در منطقه تشخیص داده شد که بخشهای وسیعی از آن به اراضی مرتعی با کلاسهای ۲ تا ۳ اختصاص دارد. قابلیت و توان اکولوژیک بالفعل اراضی مورد مطالعه برای کاربری مرتع با کلاس۱ کم می باشد. در این خصوص؛ ۲۴ درصد از سرزمین، به لحاظ ساختار زمین­شناسی و به­ویژه به واسطه تندی شیب، اکوسیستم حفاظتی قلمداد و برای چرای حیات وحش پیشنهاد می­شود. ضمن اینکه ۸/۳ درصد از اراضی مرتعی دارای توان کلاس ۱؛ ۱۱ درصد دارای توان کلاس ۲ و ۵/۱۹ درصد دارای توان کلاس ۳ می­باشد. نتایج بدست­آمده از این مطالعه به­منظور مکان­یابی برنامه­های اصلاح مرتع و طبقه­بندی مراتع از لحاظ روش مرتع­داری، کاربرد دارد. بر این اساس در ۸/۳ درصد (۷۶ هکتار) از مراتع منطقه که دارای توان کلاس ۱ می­باشند، روش مرتع­داری تعادلی و در ۶/۵۴ درصد (۱۰۹۱ هکتار) که دارای توان کلاس ۲ و ۳ می­باشند، روش مرتع­داری طبیعی پیشنهاد می­شود. بنابراین عملیات اصلاح مرتع یا مرتع­داری مصنوعی، برای ۷/۴۱ درصد (۸۳۳ هکتار) اراضی و به­منظور تبدیل دیمزارهای کم بازده به مراتع دست­کاشت، پیشنهاد می­گردد

روش سیستمی, واحد های همگن اکولوژیک, مکان یابی, اصلاح مراتع, روش مرتع داری