رضا یاری - کارشناسی ارشد مرتع داری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
علی طویلی - دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
سلمان زارع - دانشجوی دکترای بیابان زدایی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

فعالیت­های مدیریتی ازقبیل قرق و احداث هلالی آبگیر تاثیر زیادی بر شاخصهای سطح خاک و ویژگیهای عملکردی مراتع می­گذارد. برای بهره­برداری مستمر و پایدار از مرتع، این تغییرات باید شناخته و مدیریت شوند. شاخصهای سطح خاک و ویژگیهای عملکردی مرتع به محققان کمک می­کنند که در مورد اثرهای فعالیت­های مدیریتی اعمال شده، قضاوت نمایند. هدف از این تحقیق بررسی تاثیر فعالیتهای اصلاحی قرق و احداث هلالی آبگیر بر شاخصهای سطحی خاک و ویژگیهای عملکردی مرتع می­باشد. بدین­منظور سه منطقه قرق رهاشده، قرق و قرق به همراه احداث هلالی آبگیر در مراتع سرچاه عماری بیرجند انتخاب و تاثیر هر یک از فعالیت­های مدیریتی مذکور بر شاخصهای سطح خاک و ویژگیهای عملکردی مرتع با استقاده از روش تحلیل عملکرد چشم­انداز (LFA) مورد بررسی قرار گرفت. در این روش برای تعیین ۳ ویژگی عملکردی مرتع شامل پایداری، نفوذپذیری و چرخه مواد غذایی از ۱۱ شاخص سطح خاک استفاده می­شود. این شاخصها عبارتند از: پوشش سطح زمین، لاشبرگ، پوشش قابل­تبدیل به هوموس، پوشش کریپتوگام، شکنندگی لایه سطحی خاک، مواد فرسایش­یافته، شکلهای فرسایش، میکروتوپوگرافی، طبیعت سطح خاک، آزمایش پایداری در مقابل رطوبت و بافت خاک. تجزیه و تحلیل داده­ها با نرم­افزار SPSS ۱۶.۰ و با استفاده از آزمون غیرپارامتری کروسکال­والیس و آزمون چنددامنه­ای دانکن انجام گردید. نتایج نشان داد که در اثر فعالیت­های مدیریتی اعمال شده شاخصها و ویژگیهای عملکردی مرتع تغییر یافته­اند. به­طوری­که بین تمامی ۱۱ شاخص سطح خاک بجز شکلهای فرسایش و پوشش کریپتوگام اختلاف معنی­داری در سه منطقه مورد مطالعه وجود دارد (P<۰.۰۵). بدین ترتیب بین سه شاخص­ عملکردی مرتع در سه منطقه مذکور نیز اختلاف معنی­داری وجود دارد. بنابراین نتایج حکایت از این دارد که عملیات اصلاحی قرق و احداث هلالی آبگیر باعث بهبود ویژگیهای عملکردی مرتع می­شود.

شاخصهای سطح خاک, ویژگیهای عملکردی, قرق, هلالی آبگیر, تحلیل عملکرد چشم انداز (LFA) و سرچاه عماری بیرجند