حسین ارزانی - استاد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
سمیه دهداری - نویسنده مسئول، دانشجوی دکترای مرتع داری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
گردون کینگ - استادیار، دانشگاه نیو ساوت ولز، استرالیا

اهمیت آگاهی از میزان تولید در مدیریت مرتع باعث شده که کارشناسان همواره در جست ­و­جوی شیوه­های مناسب اندازه­گیری این عامل باشند. صرف وقت و هزینه زیاد و مخرب­بودن روشهای مستقیم باعث ایجاد انگیزه تحقیق بر روی روشهای غیر­مستقیم شده است. یکی از روشهای مهم و غیرمستقیم، برآورد میزان تولید با استفاده از اطلاعات پوشش است. در مطالعه حاضر، ابتدا وجود ارتباط بین تولید و پوشش­تاجی و شاخ و برگ مورد بررسی قرار­گرفت و پس از آن به بررسی چگونگی استفاده از اطلاعات پوشش جهت برآورد تولید در قالب بکارگیری معادلات زمان­های مختلف و روشی بر مبنای بکارگیری اصول روش نمونه­گیری مضاعف در ۲ سایت مانوکا (به نمایندگی از مناطق نیمه­خشک) و کانزرویشن (به نمایندگی از مناطق خشک) پرداخته شد. روش نمونه­گیری مضاعف ترکیبی از دو روش قطع ­و ­توزین رشد سال جاری هر گونه یا گروه گیاهی (نمونه­گیری مستقیم) و اندازه گیری پوشش تاجی یا شاخ­ و­ برگ هر گونه یا گروه گیاهی (اندازه­گیری غیر­مستقیم) می­باشد. به­طوری­که تعداد نمونه مستقیم و غیرمستقیم بر­اساس زمان لازم و دقت مورد انتظار تعیین شده که با ۴، ۶، ۸، ۱۲، ۱۶، ۲۰، ۲۴، ۲۸، ۳۲، ۳۶ و۴۰ جفت نمونه با استفاده از نرم­افزار SPSS بررسی شد. برای اندازه­گیری تولید از طریق معادلات محاسبه شده، با ترکیب داده­های شرایط و زمان­های مختلف داده­ها در ۳ شرایط فصلی (از لحاظ میزان بارندگی) متوسط، فقیر و خوب جمع­آوری شدند. نتایج نشان می­دهند که برآورد تولید از طریق اندازه­گیری پوشش گیاهی ممکن و مناسب است و نیز در هر ۲ سایت مانوکا و کانزرویشن معادلات بدست­آمده از ۸ تا ۱۲ جفت نمونه مستقیم و غیرمستقیم قادرند در یک رابطه خطی تولید را با دقت مناسب برآورد کنند. همچنین ضریب همبستگی بالایی در ترکیب ۳ سال داده مانوکا و ۲ سال داده کانزرویشن وجود دارد، و در هر سال ۲ تا ۳ بار اندازه­گیری (۴ تا ۹ سری داده) بین تولید و پوشش نشان­دهنده امکان برآورد تولید با استفاده از معادلات محاسبه شده بر پایه دوره­ای از اطلاعات (Pooled Equation) می­باشد.

مدیریت مرتع, تولید, نمونه گیری مستقیم, نمونه گیری غیرمستقیم, نمونه گیری مضاعف