محمد علی همتی - دانشیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
وفادار کشاورزی - استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
مهدی عبداللهی پور - استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

واژه­ «فضحکت» در آیه­ «و امراته قائمه فضحکت فبشرناها باسحاق... » (هود:۷۱)، از واژگانی است که مفسران و مترجمان فارسی زبان و لاتین، معنای واحدی از آن ارائه نداده­اند. مفسران معناهای گوناگونی از جمله خندید، حایض شد، تعجب کرد و... بیان داشته­اند­؛ اما مترجمان فقط ۴ معنا برای «فضحکت» آورده­اند که عبارتند از: «خندید، حایض شد، تعجب کرد و ترسید». در میان این معانی، دو معنای «خندید» و «حایض شد»، بیشترین بسامد را در تفاسیر و ترجمه­ها دارد. روایاتی نیز در معنای «فضحکت» نقل شده که مبنایی برای گروهی از مفسران و مترجمان گردیده­است. این پژوهش با روش تحلیلی و رویکرد تاریخی تطبیقی، با هدف دستیابی به علل و منشا اختلاف معانی این واژه در فرایند زمان و ارائه­ی معنایی نزدیک به صواب صورت پذیرفته­است. بررسی منابع لغوی و اشعار دوران جاهلی، مخضرمین و اسلامی و همچنین سیر تاریخی تفاسیر و تحلیل روایات وارده و بررسی این موضوع در عهدعتیق همراه با واژه­شناسی ماده «ض ح ک» در زبان عبری نشان می­دهد که واژه­پژوهان، مفسران و مترجمان در معنای واژه، دقت لازم نداشته و ترجمه­ای دقیق ارائه نداده­اند. نتایج حاکی از آن است که از دو معنای رایج، «خندید» به صواب نزدیک­تر است و معنای «حایض شد» نتیجه­ی اقتباس نادرست از عهد عتیق است.

ضحکت, خندید, حایض شد, ترجمه های قرآن, عهد عتیق