امیرحسین شعرباف اصفهانی - کارشناس ارشد مرتع داری، اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان
مهدی بصیری - دانشیار، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان
محمد رضا کریم زاده - استادیار، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان
سیدمجتبی مدرس هاشمی - کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان

کشت پاییزه گونه های علوفه ای از خانواده بقولات در ارتفاعات زاگرس مرکزی به علت امکان جوانه زنی بعد از بارندگی پاییز و نابودی نهالهای جوان در اثر سرما موفقیت­آمیز نمی باشد. برای کشت بهاره این گونه ها نیز، استقرار بذرهای جوانه زده بعد از بارندگی ابتدای بهار با مشکل مواجه می گردد. بنابراین در پروژه­های دولتی برای احیای دیمزارهای کم­بازده از بذرهای گونه های یونجه، اسپرس و ماشک با تولید مناسب و کیفیت خوب علوفه همراه با سازگاری بالا با خاک و محیط زیست نمی توان استفاده نمود. برای حل مشکل، این تحقیق جهت ارزیابی اثر تیمارهای بازدارنده جوانه زنی و مواد آب­گریز در قالب پلت بذر، در ایستگاه تحقیقات شهید فزوه در مراحل آزمایشگاهی و گلخانه ای به اجرا درآمد. از کافئین، وانیلین و عصاره برگ اکالیپتوس بعنوان بازدارنده و از پلی­اتیلن­گلیکول و دی مانیتول بعنوان مواد آب­گریز استفاده شد و همچنین پوشش دادن بذرها با بکارگیری دستگاه پلت بذر انجام گردید. در مرحله آزمایشگاهی بذرهای تیمار شده در دمای ثابت ۲۵ درجه سانتیگراد داخل ژرمیناتور قرار گرفت و شاخص­های تاخیر، ضریب سرعت، درصد جوانه­زنی و همچنین ضریب آلومتری اندازه گیری شد. داده های حاصل در قالب طرح آماری کاملا تصادفی تجزیه و تحلیل و مقایسه میانگین برای تعیین ضرائب معنی دار انجام شد. نتایج نشان­داد که وانیلین به ترتیب سبب ۱۸ و ۱۴ روز تاخیر در جوانه زنی یونجه و ماشک بوده است. همچنین، به ترتیب وانیلین و عصاره برگ اگالیپتوس سبب ۲۱ و ۲۲ روز تاخیر در جوانه زنی بذر اسپرس دارای غلاف شده و بهترین مواد استفاده شده برای این هدف می­باشد. کافئین درصد جوانه زنی تمام بذرها را کاهش داده و پلی­اتیلن­گلیکول و دی­مانیتول فقط سبب ۳ تا ۵ روز تاخیر جوانه­زنی بوده و برای اهداف کاربردی مفید نیست. پلت بذر نیز بدون مواد بازدارنده و آب گریز سبب ۳ تا ۷ روز تاخیر در جوانه زنی گونه های مختلف را نشان داد. پلت بذرها همراه تیمار وانیلین به ترتیب سبب ۲۰ و ۱۶ روز تاخیر در جوانه زنی یونجه و ماشک گردید. همچنین تیمارهای پوشش دادن بذرهای اسپرس دارای غلاف با وانیلین و برگ اکالیپتوس به ترتیب سبب ۲۶ و۲۲ روز تاخیر در جوانه زنی شد. به نظر می­رسد در منطقه زاگرس مرکزی با کاهش سریع درجه حرارت در فصل پاییز یک تاخیر بیشتر از ۱۵ روز در جوانه زنی این گونه ها به طور عملی در کاهش یا توقف روند جوانه زنی اواسط پاییز موثر باشد. به منظور تحقیقات بیشتر کشت صحرایی توصیه می گردد

کشت پاییزه, بازدارنده های جوانه زنی, پلت بذر