سید مهدی ادنانی - مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قم
عباس پورمیدانی - مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قم
مهدی فرح پور - استادیار پژوهشی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

با توجه به نقش موثر اکوسیستمهای مرتعی در تامین علوفه مورد نیاز دامها و در نتیجه اهمیت آن در تولید فرآورده های دامی و سیر قهقرایی حاکم بر این عرصه ها در بسیاری از نقاط کشور، مقوله اصلاح و احیای مراتع از جایگاه مهمی برخوردار می باشد. بدین منظور باید ضمن مطالعه شرایط محیطی (شامل اقلیم، خاک و . . .)، گیاهان سازگار در هر ناحیه آب و هوایی را تعیین نموده و با توجه به آستانه بردباری این گیاهان در برابر شرایطی چون خشکی، گرما، سرما، شوری و . . . ، از آنها برای احیای مراتع مخروبه یا در حال تخریب استفاده نمود. مطالعه حاضر با هدف بررسی و معرفی چند گونه گراس سازگار با مراتع مناطق نیمه استپی به منظور افزایش تولید علوفه در مراتع کم بازده، در منطقه وشنوه با ارتفاع ۲۰۰۰ متر از سطح دریا و بارندگی سالانه ۲۹۰ میلی­متر اجرا شد. بدین منظور، پس از آماده­سازی عرصه کاشت، بذرهای ۱۲ گونه گراس مرتعی در قالب طرح آزمایشی بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار طی سالهای ۱۳۷۷ تا ۱۳۷۹ به اجرا درآمد. طی این سالها سه مرحله کشت انجام شد که کشت اول و دوم در سالهای ۷۷ و ۷۸ به علت عدم بارندگی کافی و پراکنش نامناسب آن ناموفق بود. کشت سوم در سال ۱۳۷۹ و یادداشت­برداریها به مدت سه سال انجام شد. پس از سه سال، گونه های  Festuca rubra،  Festuca ovina، Elymus junceus  وAgropyron trichophorum  حذف شده و گونه هایAgropyron cristatum ، Agropyron desertorum، Stipa barbata  بین ۲۵ تا ۳۵  درصد و گونه­های  Bromus tomentellus، Hordeum bulbosum ، Secale montanum  و Psatyrostachys fragilis  بین ۵۵ تا ۸۰ درصد مستقر شدند. گونه­های   Psatyrostachys fragilis و Secale montanum در سال اول، سایر گونه­ها (بجز Stipa barbata) در سال دوم وStipa barbata  در سال سوم وارد مرحله زایشی شدند. نتایج تجزیه واریانس داده­ها نشان داد، گونه­های تحت بررسی از نظر درصد زنده­مانی در سال سوم پس از کاشت با یکدیگر در سطح احتمال ۱% اختلاف معنی­داری دارند. همچنین مقایسه میانگین درصد زنده­مانی گراسهای مختلف نشان داد، گونه­های Psatyrostachys fragilis  و Hordeum bulbosum  به­ترتیب بیشترین درصد زنده­مانی را در بین گونه­های مستقر شده داشته اند، بنابراین استقرار و سازگاری بهتری نسبت به شرایط اقلیمی و خاک منطقه در مقایسه با سایر گراس های تحت آزمایش داشتند.

سازگاری, گراس های مرتعی, منطقه نیمه استپی قم