ولی فیضی اصل - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مراغه، ایران
داود صادق زاده اهری - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مراغه، ایران
علی اکبر محمودی - مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
سیده سودابه شبیری - مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان، ایران

شناخت صفات مهم گیاهی و تاثیر آن بر عملکرد دانه از ابزارهای اصلی به­نژادگران عدس در انتخاب و معرفی ارقام سازگار با مناطق دیم می­باشد. برای تعیین حد و دامنه بهینه صفات زراعی عدس دیم، بانک اطلاعاتی گسترده­ای از ایستگاه های تحقیقات کشاورزی دیم مناطق سرد کشور (مراغه، زنجان، اردبیل و شیروان) با ۸۳۰۰ ژنوتیپ به مدت ۲۰سال (۱۳۹۵-۱۳۷۵) جمع­آوری شد. حد و دامنه بهینه صفات زراعی با استفاده از دو روش خطوط مرزی و میانگین گیری از جامعه دارای عملکرد بالا تعیین شد. حد بهینه ارتفاع بوته، وزن۱۰۰دانه، تعداد روز از کاشت تا گلدهی و رسیدگی فیزیولوژیک و طول دوره پرشدن دانه با خطوط مرزی به ترتیب ۸/۲۷ سانتی­متر، ۴/۵ گرم، ۴/۵۵ روز، ۶/۹۲ روز و ۸/۳۳ روز و با روش میانگین گیری به ترتیب ۷/۲۳ سانتی­متر، ۹/۴ گرم، ۰/۶۲ روز، ۶/۹۲ روز و ۷/۳۰ روز تعیین شد. هر دو روش حد تعداد روز از کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک را یکسان برآورد نمودند. در حالی که در تعیین دامنه بهینه بین دو روش، تفاوت معنی­داری وجود داشت و روش خطوط مرزی دامنه آن را به طور میانگین سه برابر گسترده­تر برآورد نمود. تجزیه به مولفه­های اصلی، مهم ترین صفات برای گزینش ارقام عدس دیم را تعداد روز از کاشت تا گلدهی و رسیدگی فیزیولوژیک تشخیص داد. با توجه به دقت بالا در برآورد حد و دامنه بهینه صفات و انطباق بیشتر نتایج آن با ارقام معرفی شده در این مناطق، استفاده از روش خطوط مرزی برای انتخاب ژنوتیپ های برتر توصیه می شود.

تجزیه به مولفه های اصلی, حد بهینه صفات, خطوط مرزی, صفات گیاهی