سارا لطفی - دانش آموخته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد

طنز سیاسی نوعی ادب انتقادی و سلاح جامعه روشنفکر با هدف اصلاح و دگرگونی است که هر نوع خشونت و زورگویی را نفی میکند. به دیگر بیان طنز سیاسی هنر نمایش عدم تناسبات سیاسی به شکلی خنده آور به منظور سامان یافتن شرایط است. صورت مکتوب این شیوه از دیر باز در بسیاری از آثار ادبی نمود یافته؛ اما بی تردید دوره مشروطه را باید دوره تکامل طنز سیاسی در تاریخ ادبیات ایران دانست. ادیبان و شاعران بزرگی در متن تحولات این دوره حضور یافتند و زبان گویای هم وطنان خود گشتند که از آن جمله میتوان به نام میرزاده عشقی اشاره کرد. میرزاده عشقی طی حیات علمی خود آثار بسیاری از خود بر جای گذاشت که در میان آنها دیوان اشعار او، مشحون از طنز سیاسی است. در این پژوهش که به شیوه اسنادی تهیه شده است، پس از به دست دادن تعریف طنز به تبیین شگردهای این هنر در اثر یاد شده پرداخته میشود. برونداد این تحقیق حاکی از آناست که تسلط و احاطه میرزاده عشقی بر ادبیات به انضمام طبع روان و خلاق این اندیشمند بزرگ، موجب شده تا از شگردهای ادبی نظیر: آمیختن دو امر ناسازگار، اغراق، تمسخر، استفاده از القاب و عناوین تمسخر آمیز، طعنه، ناسازگاری آوایی و کاربرد ذم شبه مدح و ... استفاده کند و همین امر تنوع و به تبع آن اثرگذاری بسیاری را در آثار او ایجاد کرده است.

طنز، انقلاب مشروطه، میرزاده عشقی، اغراق، طعنه