فرزانه سرلک - دانشگاه شهید باهنر کرمان
علی اصغر رستمی ابوسعیدی - گروه زبان شناسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان
آزاده شریفی مقدم - گروه زبان شناسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان

براساس دیدگاه زبان شناختی، استعاره مختص ادبیات نیست و به عنوان پدیده ای فراگیر و معمول در زبان روزمره افراد شناخته می شد. استعاره برون داد فرآیند ذهنی انسان است که از یک حوزه مبدا به یک حوزه مقصد نگاشته می-شود. در این بین، ضرب المثل ها بخشی از زنجیره های زبانی می باشند که ماهیتی استعاری دارند و باید در سیستم های شناختی انسان بررسی شوند. هدف از پژوهش حاضر بررسی استفاده از استعاره جان بخشی به اشیا (تشخیص) در ضرب المثل های دزفولی است. برای جمع آوری ضرب المثل ها از دو روش مطالعات کتابخانه ای به وسیله فیش برداری و مطالعات میدانی به وسیله مصاحبه از شش نفر از اهالی شهرستان دزفول، استفاده شد. تجزیه و تحلیل ضرب المثل-ها براساس دیدگاه لیکاف و جانسون (۱۹۸۰) در رابطه با استعاره انجام شد. بر پایه یافته های تحقیق ۷۵ ضرب المثل دزفولی که در آن از استعاره جان بخشی استفاده شده بود، شناسایی شدند. در این ضرب المثل ها استعاره جان بخشی گاه با نسبت دادن یک خصوصیت انسانی به حیوان و گیاه، گاه با نسبت دادن یک خصوصیت انسانی به یک پدیده طبیعی چون «شب»، گاه با نسبت دادن یک خصوصیت انسانی به یک عنصر انتزاعی و گاهی با نسبت دادن یک عنصر انتزاعی یا خصوصیت انسانی به یک شی جلوه پیدا کرد. یافته های تحقیق نشان دادکه استعاره مختص زبان ادبی نیست و مردم دزفول از انواع آن ها، مانند استعاره جان بخشی در زبان روزمره خود استفاده می کنند. با توجه به تعداد زیاد ضرب المثل های دزفولی و وجود دیگر انواع استعاره ها در گویش دزفولی، پیشنهاد می گردد که مطالعات بیشتری در این زمینه انجام شود.

استعاره, جان بخشی, دزفول, زبان شناختی, ضرب المثل