محمد حسن شاهیان - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده مهندسی معدن،دانشگاه کاشان
علیرضا جوادی - استادیار دانشکده مهندسی معدن دانشگاه کاشان

با گسترش تکنولوژی و افزایش جمعیت انسان،نیاز به مواد اولیه هر روزه با شیب تندی روبه افزایش است.استخراج و فراوری معدنی باعث تولید انبوهی از باطله های معدنی می کند که در این باطله ها حاوی مواد سمی ،اسید ها و به علت کارایی و بازیابی پایین در فرایند های فراوری مقدار زیادی از فلزات سنگین به همراه باطله در محل های مشخصی دفن می شود.در صورتی که باطله ها به درستی کنترل نشود مواد مضر آن ها وارد آ» های زیر زمینی وجذب گیاهان موجود در منطقه و یا زمین های کشاورزی اطراف شده و باعث مصمومیت شدید در انسان و سایر موجودات می شود.تابه امروز تحقیقات زیادی برای بررسی میزان آلودگی سد های باطله انجام شده است.برای مثال در مطالعه ای فلزات سنگین اطراف سد باطله آهنگران طبق فاکتور آلودگی CF، آلودگی در اطراف باطله براب فلز سرب و روی بسیار زیادی و بار آلودگی PLI شدید در اطراف معدن شناسایی شد.در مطالعه دیگری آلودگی باطله معدن ایرانکوه گزاش شد که در آن غلظت فلزات سرب و کادمیم و روی در اطراف سد باطله از حد مجاز خارج شده بود.بنتونیت جزو کانی های رسی از گروه اسکمتیت و کانی اصلی تشکیل دهنده آن مونت موریلونیت بوده است که تمام ویژگی های بنتونیت همچون تبادل یئنی،جذب آب،تورم و غیره همگی به خاطر ساختار لایه ای شبکه مونت موریلونیت است.هر واحد مونت موریلونیت از دو لایه تتراهدار (واحد سیلیس)و یک لایه اکتاهدرال (واحد آلومینیوم)تشکیل شده باشد.با جانشینی ایزومورف داخل شبکه ای آلومینیوم چهار ظرفیتی به جای سیلیس و منیزیم و آهن به جای آلومینیوم باعث ایجاد بار منفی در هر واحد مونت موریلونیت ،که باعث ایجاد دافعه بین هر واحد مونت موریلونیت می کند.این فضای خالی توسط کاتیون ها پر شده و تمامی خواص بنتونیت از تبادل کاتیون های میان لایه ای و ابپوشی کاتیون های بین لایه ای به وجود می آید.تابه امروز تحقیقات گسترده ای درباره خواص بنتونیت برای جذب فلزات سنگین و عایق بندی زباله های سمی همچون زباله های رادیو اکتیو صورت گرفته است

بنتونیت،سد باطله،فلزات سنگین،عایق بندی