شاهرخ شاهمنصوری - دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان
محمد رضا مصدقی - استاد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان
حسین شریعتمداری - استاد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران

بررسی تغییرات ویژگی های فیزیکی و پایداری بسترها در حین کشت گیاه به دلیل تغییراتی که در اثر رشد ریشه و دوره های تر و خشک شدن رخ می­دهد، ضروری است. در این پژوهش ۱۴ بستر رشد ترکیبی با نسبت­های مختلف حجمی از مواد جداگانه تهیه شدند. در ابتدا تخلخل کل (TP)، چگالی ظاهری (BD)، چگالی حقیقی (PD)، pH و رسانایی الکتریکی (EC) در بسترهای رشد اندازه گیری شده و در قالب طرح کاملا تصادفی بررسی شد. به منظور بررسی تغییرات بسترهای رشد با گذشت زمان (آبیاری­های متوالی) در کشت­های گلخانه­ای، ۱۰ دوره متوالی تر و خشک­شدن (حدود ۸۰ روز) بر بسترهای رشد اعمال شد. پیش از اعمال دوره­های تر و خشک­شدن و پس از اعمال آخرین دوره، شاخص های متعدد فیزیکی و هیدرولیکی شامل آب به آسانی قابل دسترس (EAW)، گنجایش هوایی پس از آبیاری (AIR)، گنجایش بافری آب (WBC) و گنجایش نگهداشت آب (WHC) در بسترها تعیین شد. همچنین میزان نشست، درصد کاهش جرم و میزان تجزیه مواد آلی بسترها با گذشت زمان تعیین شد. این بخش آزمایش در قالب طرح کرت­های خردشده در زمان با طرح پایه کاملا تصادفی تجزیه و تحلیل شد. مقادیر BD، TP، EAW و WHC در اکثر بسترهای رشد در دامنه­های مطلوب بود و حتی در برخی از موارد از بستر کوکوپیت-پرلیت (به عنوان شاهد) بهتر بودند. اعمال دوره­های تر و خشک­شدن بر بسترهای رشد سبب تجزیه مواد آلی، به­هم­خوردگی و تغییر آرایش ذرات، خرد شدن ذرات آلی و معدنی، انقباض، سخت­شدن و نشست آن­ها شد. نتایج نشان داد بسترهای با مقدار قابل توجه مواد آلی ناپایدارتر از بسترهای معدنی یا غالبا معدنی بودند. به طور کلی اعمال دوره­های تر و خشک­شدن سبب افزایش معنی­دار تخلخل و فراوانی منافذ ریز در بسترهای رشد شد. این دوره­ها اثر مثبتی بر ویژگی­های EAW، WHC، AIR و WBC اکثر بسترهای رشد داشته و سبب افزایش آن­ها شد. این یافته بیانگر بهبود بسترهای رشد با گذشت زمان (دوره­های تر و خشک­شدن) بر اساس متغیرهای مقداری مذکور بود اگرچه برای ارزیابی بهتر، بررسی اثر این دوره­ها بر متغیرهای شدتی مانند هدایت هیدرولیکی، پخشیدگی اکسیژن و اعوجاج منافذ در بسترهای رشد نیز ضروری است.

آب به آسانی قابل دسترس, بستر رشد, دوره های تر و خشک شدن, گنجایش نگهداشت آب, گنجایش هوایی پس از آبیاری