افشین حمدی پور - Department of Knowledge and Information Science, University of Tabriz, Tabriz, Iran
هاشم عطاپور - Department of Knowledge and Information Science, University of Tabriz, Tabriz, Iran
شکیلا میرپناهی - University of Tabriz, Tabriz, Iran

سابقه و هدف: سلب اعتبار مقالات، ساز وکاری است که برای حذف مقالات نادرست و ناقص و تصحیح سوابق علمی استفاده می شود. پژوهش حاضر با هدف ارائه تحلیلی از روند سلب اعتبار مدارک ۱۰ کشور با بیشترین فراوانی در پایگاه اطلاعاتی وب آوساینس طی سال های ۲۰۲۰-۲۰۰۰ انجام شده است. مواد و روش ها: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها توصیفی است که با رویکرد علم ­سنجی انجام شد. داده ها از پایگاه اطلاعاتی وب آوساینس و سایت ری ترکشن واچ به مدت یک ماه از تاریخ ۲۰۲۱/۰۵/۱۰ گردآوری شده است. از کل ۸۴ کشور دارای مدارک سلب اعتبار شده، ۱۰ کشور که بیشترین فراوانی را در سلب اعتبار مدارک داشته اند، به عنوان نمونه هدفمند انتخاب و با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: یافته ها نشان داد ۹۰ درصد از کل مدارک سلب­ اعتبار­شده در پایگاه وب آوساینس طی سال های مورد بررسی در ۱۰ کشور چین، آمریکا، ژاپن، هند، ایران، انگلستان، آلمان، کره جنوبی، ایتالیا و فرانسه اتفاق افتاده است. همچنین یافته ها نشان داد علاوه بر وجود روند صعودی، سلب اعتبار مدارک در سال های اخیر شیب بسیار بالایی داشته است. دیگر یافته ها نشان داد سه کشور چین، آمریکا و ژاپن از نظر فراوانی مدارک سلب ­اعتبار­شده به ­ترتیب با ۴۲/۸، ۲۶/۸ و ۸/۱ درصد دارای بیشترین مدارک هستند. در بین دانشگاه ها و موسساتی که در سلب اعتبار مدارک نقش داشته اند، دانشگاه آزاد اسلامی با انتشار (۲/۴ درصد) ۱۳۸ مدرک، در رتبه اول قرار دارد. نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن نیز نشان داد بین رتبه در فراوانی تولیدات علمی و رتبه در تعداد مدارک سلب­ اعتبار­شده، همبستگی ضعیف و مثبتی وجود دارد (۰/۰۱>p-value). نتیجه گیری: آشنایی و توجه به دلایل سلب اعتبار مدارک منتشر­شده می تواند از افزایش سریع تعداد این اسناد در آینده جلوگیری کند. صعودی بودن روند سلب اعتبار مدارک منتشر­شده در ۱۰ کشور مورد بررسی نگران کننده است و این امر ضرورت توجه جدی نویسندگان و سیاست­ گذاران علمی را می طلبد.

Retraction, Retracted publication, Research ethics, Scientific articles, سلب اعتبار, بازپس گیری مدارک, اخلاق پژوهش, مقالات علمی