علی نوری - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، خرم آباد، دانشگاه لرستان، ایران
علی اکبر مرادیان قبادی - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، خرم آباد، دانشگاه لرستان، ایران

جان‎بخشی، گونه‎ای از تمهیدات ادبی و تصاویر بلاغی است که به قصد خیال‎انگیزی و اثرگذاری در آثار ادبی به کار گرفته می‎شود. بلاغیان مسلمان پیش تر در بحث استعاره مکنیه، اشارات دقیقی به چند و چون این نوع استعاره کرده‎اند؛ اما از فروع و گونه‎های آن نامی نبرده‎اند. امروزه نیز صاحب‎نظران این حوزه، ضمن تکرار سخن گذشتگان، تحت تاثیر برخی از نظریه‎های غربی، استعاره مکنیه را شامل گونه‎های مختلف تشخیص دانسته‎اند. در این جستار، فرض بر این است که بتوان با طرح مثال‎ها و شواهدی از ادب فارسی و عربی جلوه‎ها و گونه‎هایی از جان‎بخشی را در استعاره مصرحه نیز نشان داد. یافته‎های این پژوهش، افق دید خالقان و ناقدان آثار ادبی را تغییر خواهد داد و به تبع آن، تحولاتی در دسته‎بندی و بررسی آرایه‎های بلاغی ایجاد خواهد شد. در پایان به این نتایج دست یافتیم که استعاره مصرحه نیز ظرفیت انعکاس جان‎بخشی را دارد که مهم‎ترین گونه‎های آن عبارت اند از استعاره‎های مصرحه مبتنی بر تشبیه اشیاء، گیاهان یا معقولات به انسان و حیوان.

صور خیال, استعاره مصرحه, استعاره مکنیه, جان‎بخشی