رضا نوری شاد مهانی - دانشگاه کاشان - استادیار - مقطع دکترا
زهرا فیض حداد - دانشگاه آزاد اسلامی واحد است هر - فارغ التحصیل در رشته باستان شناسی -

تزیینات آجر کاریه دوران اسلامی به مجموعه خود نهایی اطلاق می‌شود که در قالب تزیینات وابسته به معماری و هنرهای ظریف شناخته شده و با ایجاد ترکیبات نقوش با رج چینی درجداره بیرونی دیوار ایجاد شده است. هدف از این تحقیقات مطالعه چگونگی شکل‌گیری آجر کاری در بافت قدیم شهر دزفول، بررسی تزئینات آجری کاری در دوران اسلامی، مفاهیم و نمادهای به کار رفته در بناها می‌باشد. روش گردآوری اطلاعات در این مقاله شامل 1-کار کتابخانه ای(استفاده از منابع معتبر به صورت کتاب، مقاله) بوده است. 2-کار میدانی شامل مشاهده مستقیم به صورت بازدید از بناها و تهیه عکس نقش و همچنین انجام مصاحبه با تعدادی از معماران مجرب شهر دزفول بوده است. لازم به ذکر است به دلیل فرسودگی پیش از هر دو بافت تاریخی دزفول شش خانه برگ پژوهش انتخاب گردید با بررسی تزئینات آجری کاری در بخش سردر ، شش خانه تنوعی از 12 طرح آجری مشاهده گردید. بافت تاریخی امروز دزفول پیش‌تر به دوره قاجار و پهلوی طلاق دارد که از آن میان خانه سوزنگر از جمله خانه‌های مهم اوایل دوره قاجار محسوب می‌گردد. خانه‌های زرگر ، محسنی ، سهرابی و.... از مهم‌ترین خانه‌های اعیانی دزفول محسوب می‌شوند که با داشتن تزیینات خوون چینی به که انکاری در فهرست آثار ثبت شده پرسپولیس جای دارند. یافته‌های این پژوهش نشان داد که به کارگیری آجر با تمرکز بر نمادها در بیماری دزفول این نکته را نمایان ساخت که عناصر تزیینی ستمگری که زیباسازی سطور به کار گرفته نشده است بلکه معانی ، مفاهیم و نقوش نمادین حتی بر جنبه تناسب خاور زیباشناسی ظاهری برتری داشته است . خانه‌های بافت قدیم همگی نمای آجری ( خوون چینی) دارد و تزئینات آجری بی‌نظیر بافت قدیم، دزفول را به شهر آجر مصروف نموده است.

تزئینات آجری کاری، خوون چینی ، دزفول شهر آجر