سید یوسف امامی لنگرودی - سطح چهار حوزه علمیه قم و استاد سطوح عالی حوزه و دانشگاه
زهرا نوین دریاسری - سطح دو حوزه علمیه خواهران

مسئله ی وجوب زکات بر دین یکی از مسائلی است که نیازمند تحقیق و بررسی است، چرا که امروزه، بسیاری از موارد زکات به صورت دین می باشد و عدم تبیین زوایای فقهی آن، و اینکه آیا در این شرائط زکات به دین تعلق می گیرد یا نه؟ موجب شده که زکات رویه ی کاهشی داشته باشد. لذا برای تبیین ابعاد مسئله ضروری نمود که مقاله ی حاضر موضوع تعلق زکات به دین را مورد بررسی قرار دهد؛ یکی از شروط تعلق زکات، این است که صاحب مال تمکن از تصرف داشته باشد. یعنی اینکه مال، غائب از مالک یا ودیعه، مدفون، مغصوب، مورد انکار و ... نباشد. حال این بحث مطرح می شود که اگر مالک متمکن شد و مال را تخلیص کرده و آزاد کند، آیا امکان تخلیص مال در صورتی که دین باشد، را دارد. عده ای به طور مطلق که در واقع مشهور متاخرین می باشند، قائل بر عدم تعلق زکات به دین هستند. در مقابل، عده ای دیگر به تعلق زکات به دین مطلقا فتوا داده اند که البته در میان امامیه قائلی برای آن یافت نشد. گروه دیگر هم قائل به تفصیل شده اند که دارای فروعی است در ضمن سه گفتار آمده است و به بررسی آنها می پردازد و ادعا می شود قول به تفصیل اقرب به واقع است، و به نظر مختار، ادله ی قول اول، که قول به عدم تعلق زکات به طور مطلق است، آنچنان قوتی که باید ادله ی مشهور قدما را از حیز انتفاع ساقط کند، ندارد.

زکات، صدقه، دین، مال، ملکیت، قرض، اجل، استیفاء