محبوبه عطائی اسد - دانشجو دکتری، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بو علی سینا، همدان، ایران
رضا موحدی - دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بو علی سینا، همدان، ایران

رفتار کشاورزان در مصرف نهاده های کشاورزی به ویژه کودهای شیمیایی یکی از عوامل تاثیرگذار بر کشاورزی پایدار در راستای دستیابی به اهداف توسعه پایدار در هر کشور محسوب می شود. پژوهش حاضر به دنبال مقایسه عوامل تعیین کننده رفتار کشاورزان در مصرف کودهای شیمیایی بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده (TPB) و تئوری ارزش-عقیده-هنجار(VBN) است. ۳۷۵ کشاورز سیب زمینی کار از ۳۰ روستا به عنوان نمونه انتخاب شدند (۱۴۲۰۰=N). اطلاعات با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه جمع آوری شد. محاسبات آماری به وسیله نرم افزارهای SmartPLS.۳ و SPSS۲۲ انجام شد. روایی پرسشنامه توسط گروهی از متخصصان بررسی و مورد تایید قرار گرفت. برای بررسی پایایی نیز ۳۵ پرسشنامه توسط کشاورزان تکمیل شد. میزان پایایی متغیرهای تحقیق که توسط آلفای کرونباخ محاسبه شد بین ۶۵/۰ تا ۸۱/۰ بوده که میزان قابل قبولی را نشان می دهد. نتایج با استفاده از (TPB) نشان می دهد که قصد رفتاری با سه متغیر نگرش رفتاری، هنجارهای ذهنی و کنترل رفتار ادراک شده رابطه مثبت و معناداری دارد و از جمله عواملی هستند که رفتار کشاورزان را در مورد کاربرد کود شیمیایی تعیین می کنند. همچنین نتایج با استفاده از تئوری (VBN) نشان داد اجزای این تئوری رابطه مثبت و معناداری با رفتار دارند و جزء عوامل تعیین کننده رفتار کشاورزان در کاربرد کودهای شیمیایی می باشند. همچنین در تئوری (TPB) نتایج نشان داد که قصد کشاورزان با باورهای رفتاری به واسطه نگرش رفتاری، با باورهای هنجاری به واسطه هنجارهای ذهنی و با باورهای کنترل شده به واسطه کنترل رفتار ادراک شده رابطه مثبت و معنادار دارد. در تئوری (VBN) نتایج بیانگر این بود که ارزش به واسطه عقیده و هنجار، با رفتار کشاورزان رابطه مثبت و معنادار دارد. در مقایسه متغیرهای موجود در هر دو تئوری به خوبی تبیین کننده رفتار کشاورزان در کاربرد کودهای شیمیایی می باشند به طوری که ۵۱ درصد از رفتار کشاورزان در(TPB) و ۵۷ درصد در(VBN) را می توان از طریق متغیرهای موجود در هر دو مدل توصیف کرد

کشاورزان سیب زمینی کار, قصد کشاورزان, رفتار کشاورزان, تئوری رفتار برنامه ریزی شده (TPB), تئوری ارزش- عقیده- هنجار (VBN)