فاطمه رحیمی مقدم - دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
مجتبی امیری - دانشیار، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
حسین صفری - استاد، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
محمد خوش چهره - استادیار، گروه اقتصاد، دانشگاه تهران، تهران، ایران

اجرای خط مشی های از محوری ترین و در عین حال پیچیده ترین موضوعات فرآیند خط مشی گذاری است. حوزه رفاه و تامین اجتماعی به صورت عام و سازمان تامین اجتماعی به صورت خاص، در چند دهه اخیر، با چالش عدم اجرا و یا اجرای ناقص بسایری از خط مشی ها مواجه بوده اند. بر این اساس و با توجه به بحران های پیش روی این سازمان ها، هدف این پژوهش شناخت و تبیین عواملی است که موفقیت یا عدم موفقیت اجرای نظام مند خط مشی های حوزه رفاه و تامین اجتماعی را تحت تاثیر قرار می دهند. این پژوهش، از نوع کیفی و روش اجرای آن نظریه پردازی داده بنیاد است که با تکنیک مصحبه های عمیق و هدفمند انجام شده است. یافته های حاصل از مطالعه اسناد و مدارک و تحلیل ۱۳۰۳ گزاره کلامی، مستخرج از مصاحبه ۱۱ مدیر، کارشناس و پژوهشگر صاحب نظر، و خبره حوزه خط مشی گذاری که به روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شده بودند، نشان داد که مدل اجرای خط مشی های حوزه رفاه و تامین اجتماعی را می توان به عنوان یک سیستم بانظریه عمومی سیستم ها در قالب مدلی با ۷ بعد، مولفه و ۱۱۶ شاخص تبیین نمود. ورودی های این سیستم: خط مشی و چیستی آن؛ محیط درونی سازمان مجری و اجزای اخلال گر سیستم هستند. خروجی های سیستم : نتایج (اثربخش و کارایی) و پیامدها (انطباق اجرا و تدوین، انسجام و همگرایی خط مشی ها، پایداری و ثبات و ارتقای سرمایه اجتماعی) است. هسته پردازشگر مرکزی این سیستم جعبه سیاه اجرای خط مشی با هفت مولفه: برنامه ریزی، حاکمیت، مسارکت ذینفعان، مدیریت ریسک، نظارت و ارزیابی، مدیریت منابع و استراتژی مدیریت است. سیستم دارای قابلیت اخذ بازخورد بوده و تمامی اجزای سیستم با ئو محیط ملی و بین المللی در حال تعامل هستند. براساس یافته های این پژوهش مهم ترین مولفه ای که ساز و کار موفقیت یا عدم موفقیت اجرای خط مشی های حوزه رفاه و تامین اجتماعی را تغییر می دهد، گفتمان یا "پارادایم و نگاه حاکم" است که با انحراف از اراده و معطوف قوانین به سیاست و ایدئولوژی دچار گردیده است. براساس یافته ای پژوهش و از آن جا که سازمان تامین اجتماعی نیازمند اجرای موفق چنین مدلی است، چند پیشنهاد اجرایی همچون: شکل دهی گفتمان چند سطحی در سطح حاکمیت؛ لزوم اصلاحات ساختاری؛ انسجام و یکپارچه سازی درون سازمانی؛ توسعه دانش و فرهنگ تامین اجتماعی و ناب سازی ارائه شد.

اجرای خط مشی، سازمان تامین اجتماعی، اجرای سیستمی، گفتمان حاکم، نظریه پردازی داده بنیاد