وحید رضا صفاری - پژوهشکده فناوری تولیدات گیاهی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران
محبوب صفاری - پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان، ایران

کارایی پایین فرایند گیاه پالایی برخی عناصر سنگین در خاک های آهکی، به دلیل تحرک پایین این عناصر، سبب شده است که تحقیقات در خصوص استفاده از عوامل کلات کننده و محرک های زیستی بر افزایش کارایی این فرایند، رشد چشمگیری داشته باشد. در مطالعه حاضر، پتانسیل گیاه­پالایی کادمیم توسط گیاه همیشه بهار (Calendula officinalis) متاثر از کاربرد اسید هیومیک به صورت محلول پاشی و خاکی، در یک خاک آهکی آلوده به سطوح مختلف کادمیم مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور در آزمایشی گلخانه ای، نشاهای همیشه بهار به خاک های آلوده به کادمیم (۰، ۵۰ و۱۰۰  میلی گرم در کیلوگرم) منتقل و سپس به طور جداگانه با کاربرد خاکی یا محلول پاشی اسید هیومیک در سطوح مختلف (۰، ۱۰و ۲۰ میکرومولار) تیمار شدند. تیمارهای اسید هیومیک دو هفته پس از انتقال گیاه اعمال و در نهایت ویژگی های مختلف بیوشیمیایی-فیزیولوژیکی اندازه گیری شد. بر اساس نتایج، در خاک های دارای آلودگی، علی رغم رشد ظاهرا طبیعی گیاهان بدون هیچگونه علائم سمیت (کلروز یا نکروز شدن)، با افزایش سطح کادمیم، زیست توده وزن خشک گیاه کاهش و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی (کاتالاز، پراکسیداز، سوپر اکسید دسموتاز و آسکوربات پراکسیداز) افزایش یافت. کاربرد خاکی اسید هیومیک در خاک های دارای آلودگی باعث افزایش زیست توده وزن خشک، غلظت کادمیم و فاکتور غلظت بیولوژیکی کادمیم شد. همچنین، کاربرد اسید هیومیک، سبب کاهش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی گیاهان شد، که نشان از تعدیل تنش کادمیم در گیاهان تیمار شده داشت. بر اساس نتایج، با توجه به بالا بودن مقادیر بالاتر از "یک" فاکتور انتقال و فاکتور غلظت بیولوژیکی، همیشه بهار به عنوان یک گیاه بیش انباشتگر کادمیم محسوب شده، که می تواند کادمیم را از طریق سازوکار گیاه استخراجی پالایش کند. به طور کلی، از بین تیمارهای مورد بررسی، استفاده از تیمار ۲۰ میکرومولار (به ویژه کاربرد خاکی) اسید هیومیک، بهترین تاثیر را در افزایش فرایند گیاه­پالایی کادمیم در خاک آهکی مورد مطالعه داشت.

گیاه همیشه بهار, خاک آهکی, کادمیم, اسید هیومیک, گیاه پالایی