ابوالفضل محمودی - دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
غلام رضا یاوری - دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
رقیه کلوندی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

در طی سال­های ۲۰۱۷-۲۰۰۱ میلادی بعد از کشور چین، مقام دوم تولید جهانی خربزه و طالبی، اختصاص به کشور جمهوری اسلامی ایران دارد و این محصولات می­توانند نقش مهمی در توسعه غیر نفتی کشور داشته باشند. با استفاده از رهیافت شاخص­های مزیت نسبی ­آشکار شده، مزیت نسبی آشکار شده متقارن و کای­ دو طی سال­های مورد مطالعه، به بررسی وضعیت رقابتی ایران و ۱۵ کشور بزرگ صادر کننده خربزه و طالبی پرداخته شده است. اطلاعات مورد نیاز از سایت فائو و تریدمپ استخراج شد. پانزده کشور بزرگ صادرکننده شامل: اسپانیا، آمریکا، برزیل، هلند، مکزیک، گواتمالا، کاستاریکا، فرانسه، هندوراس، مراکش، چین، ایتالیا، ایران، استرالیا، آفریقای جنوبی، جهت مقایسه انتخاب شدند. با استفاده از شاخص­های نسبت تمرکز و هرفیندال- هیرشمن، ساختار بازار جهانی خربزه و طالبی بررسی شد. با استفاده از شاخص برنامه­ریزی تجاری و ادغام جهانی، وضعیت بازار شناسایی شده است. با بهره­گیری از روش غربالگری، بازارهای هدف خربزه و طالبی ایران رتبه­بندی شده­اند. کشور ایران با مقدار شاخص مزیت نسبی معادل ۸/۳ در رتبه هفتم بازار جهانی صادراتی قرار دارد. میانگین شاخص­های ساختار بازارخربزه و طالبی در دوره مطالعه، از نوع انحصاری چند جانبه باز است که کشور اسپانیا با مقدار۲۰ درصد از بازار جهانی دارای بالاترین سهم در صادرات خربزه بوده و با دیگر کشورها دارای اختلاف­ زیادی دارد. در مجموع چهار کشور اسپانیا، هلند، برزیل، گواتمالا نزدیک به۵۰ درصد از صادرات خربزه را دراختیار دارند. ارزیابی براساس سبد کالای کشاورزی با استفاده از شاخص برنامه­ریزی تجاری نشان داد بازار ایران در طی دوره مورد مطالعه در وضعیت برنده در بازارهای روبه افول است. براساس نتایج حاصله از روش غربالگری، کشورهای: انگلستان، آلمان، دانمارک، سوئد، استونی، ارمنستان، کویت، بحرین، قطر، بحرین، امارات، چین، قزاقستان، مجارستان بازارهای هدف خربزه و طالبی ایران در اولویت­های اول تا سیزدهم هستند.

برنامه ریزی تجاری, شاخص تمرکز, شاخص هرفیندل- هیرشمن, روش غربالگری