رضا شاکری بستان آباد - کارشناسی ارشد گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران. کرج. ایران
حامد رفیعی - استادیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
حسین حاجی میرزا - کارشناسی ارشد گروه اقتصاد کشاورزی دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران. کرج. ایران

به دلیل وجود مشکلاتی نظیر ریسک بالا، محدودیت منابع آبی، مشکلات زیست­محیطی و سطح فناوری پایین در بخش کشاورزی، سیاستگذاری در این بخش، نیازمند تجدیدنظر اساسی است. بر این اساس هدف اصلی این پژوهش تحلیل تاثیر سیاست­ها و عواملی نظیر کاهش منابع آب، کاهش مصرف کود شیمیایی و توسعه ماشینی کردن بر الگوی کشت شهرستان­های نهاوند و  بهار استان همدان با در نظر گرفتن شرایط ریسکی و با استفاده از رهیافت برنامه­ریزی ریاضی مثبت است. براساس ضریب تغییرات عملکرد، شهرستان­های نهاوند و بهار به عنوان کم­ریسک­ترین و پرریسک­ترین شهرستان انتخاب شدند. طبق نتایج، با کاهش منابع آب، سطح کشت جو در نهاوند و یونجه در بهار ثابت مانده و گندم و ذرت در بهار و یونجه در نهاوند از الگوی کشت حذف می­شوند. تحلیل حساسیت آب نشان داد که با صرفه جویی ۵۵ درصدی در مصرف آب نیز می­توان به سطح تولید و سود فعلی رسید. بر اثر اعمال سیاست کاهش مصرف کود شیمیایی در بهار، سطح کشت یونجه ثابت و گندم، ذرت و جو از الگو کشت حذف می­شوند اما در نهاوند تغییری در الگو کشت ایجاد نمی­کند که تحلیل حساسیت محدودیت­های کود نشان داد که تا کاهش ۴۰ درصدی مصرف کود، الگوی کشت تغییری نخواهد کرد. در بهار با سیاست توسعه مکانیزاسیون، سطح کشت گندم و ذرت کاهش، جو افزایش و یونجه و سیب­زمینی ثابت است اما در نهاوند، یونجه، گندم و جو کاهش، ذرت افزایش و سیب­زمینی همانند بهار ثابت باقی می­ماند. همچنین با اعمال این سناریو سود کل در شهرستان بهار افزایش و در شهرستان نهاوند کاهش یافته است. بنابراین منطقه نهاوند نیاز کمتری به توسعه مکانیزاسیون دارد. نتایج این مطالعه نشان داد ریسک بالای تولید در هر منطقه منجر به ریسک اجرای سیاست ­ها می­شود. به این معنا که تغییرات قابل توجه عملکرد و به تبع آن ریسک بیشتر، کشاورزان را نسبت به تغییر وضعیت فعلی و اعمال محدودیت ها و اجرای سیاست های بیان شده حساس­تر خواهد کرد.

محصولات زراعی, الگو کشت, برنامه ریزی ریاضی مثبت, استان همدان