داریوش حیاتی - دانشیار بخش ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه شیراز
زیبا نجفی قرقانی - کارشناس ارشد شرکت مهندسی مشاور پوراب فارس

امروزه بسیاری از دولت­ها ازجمله ایران دریافته­اند که عامل اصلی رویارویی با بحران­های آب در بخش کشاورزی از نادیده انگاشتن بهره­برداران در عرصه مدیریت آب نشئت گرفته است. از این رو، به انتقال مدیریت آبیاری از دولت به جوامع محلی در قالب تشکل­های آب­بران توجه شده است. همچنین، واگذاری مسئولیت­ها به تشکل­های آب­بران بدون بررسی دیدگاه ها و نظرهای بهره­برداران موجب شکست این­گونه تشکل­ها می شود. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف واکاوی سازه­های موثر بر دیدگاه اعضای اتحادیه تشکل­های آب­بران درباره توسعه مسئولیت­های تشکل در محدوده کانال اردیبهشت درودزن در استان فارس به روش کمی و با استفاده از فن پیمایش و ابزار پرسشنامه انجام گرفت. آزمودنی­های این تحقیق شامل ۲۴۵ نفر از اعضای اتحادیه تشکل­های آب­بران بودند که با استفاده از روش نمونه­گیری تصادفی ساده از بین جامعه آماری پژوهش انتخاب شدند. در کل، یافته­های پژوهش نشان داد از بین چهار دسته سازه­های فردی- نگرشی، اجتماعی، زراعی- موقعیتی و اقتصادی، متغیرهای اندازه­­ خانوار، نگرش به سازمان آب و شرکت بهره­برداری، نگرش به وجود روابط عادلانه در تشکل، مدت عضویت فرد در تشکل، سطح تحصیلات، میزان مشارکت در فعالیت­های اجتماعی، میزان مشارکت در فعالیت­های تشکل، رعایت اصول اخلاقی در بین اعضا، میزان استفاده از آب کانال، نوع تشکل، نوع محصولات زراعی و سطح زیر­کشت،­ رابطه معنی­داری با دیدگاه درباره توسعه مسئولیت­های تشکل داشتند. درضمن، نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد درمورد دیدگاه درباره توسعه مسئولیت­های تشکل، سه متغیر نگرش به وجود روابط عادلانه در تشکل، نگرش به سازمان آب و شرکت بهره برداری و میزان استفاده از آب کانال، می توانند حدود ۳۶ درصد از تغییرات آن­ را تبیین کنند. در ادامه، با توجه به یافته­های پژوهش، پیشنهادهایی به منظور بهبود دیدگاه اعضا درباره توسعه مسئولیت های تشکل ارائه می شود.

تشکل های آب بران, توسعه مسئولیت, دیدگاه, عوامل موثر, مشارکت