الهام مبارک حسن - گروه محیط زیست، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
عباس رنجبر سعادت آبادی - گروه شیمی جو و آلودگی هوا، پژوهشکده هواشناسی ،پژوهشگاه هواشناسی و علوم جوی، تهران، ایران
ابراهیم فتاحی - گروه آبشناسی، پژوهشکده هواشناسی ، پژوهشگاه هواشناسی و علوم جوی، تهران، ایران

مناطق مختلف ایران تحت تاثیر گردوخاک های داخلی و یا فرامرزی هستند. با استفاده از داده های ماهواره می توان توزیع زمانی و مکانی و منشا شکل گیری گردوخاک را بررسی نمود. هدف از مطالعه حاضر تحلیل غلظت گردوخاک سطحی، گردوخاک در ستون هوا و عمق نوری هواویزها با استفاده از مدل MERRA-۲ و ماهواره آکوا در مناطق گردوخاک خیز ایران بود. داده در دوره ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷ تهیه و شکل ها توسط نرم افزار Grads و OriginPro ترسیم شد. یافته های تحقیق سه کانون گردوخاک فرامرزی در غرب، شرق و شمال شرق ایران و دو کانون داخلی در دشت کویر و جنوب شرق ایران را نشان داد. کانون های فرامرزی جنوب شرق عراق و کویت بیشترین غلظت گردوخاک سطحی را دارد. در آبادان بیشترین غلظت گردوخاک سطحی با ۵۵۲ () در فصل تابستان، گردوخاک در ستون هوا ۷۰۹ () و عمق نوری هواویزها MERRA-۲ با ۵۸/۰ در فصل بهار به دست آمد. ضریب همبستگی بین گردوخاک سطحی و گردوخاک ستون هوا در کانون­های داخلی شامل طبس، کهنوج، خور بیابانک و نیک­شهر با ۹۴/۰، ۹۳/۰، ۸۹/۰، ۸۹/۰ به دست آمد که می تواند نشان دهنده اثر شرایط محلی در توسعه گردوخاک باشد. تغییر زمانی گردوخاک ستون هوا در سه ایستگاه بوشهر، آبادان و اهواز بیشترین روند کاهشی را با ضریب ۰۳۵/۰- و ۰۳۴/۰- نشان می دهد که نشان­دهنده کاهش اثر کانون­های فرامرزی گردوخاک است. در توزیع زمانی، سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۲ با شدیدترین و فراگیرترین گردوخاک ها در گستره ایران تعیین شد. در توزیع ماهانه گردوخاک بیشینه  غلظت آن در ماه های آوریل و جولای ۲۰۰۸، مه ۲۰۱۲ و جولای ۲۰۱۶ در اهواز به دست آمد. تغییر زمانی گردوخاک ستون هوا در سه ایستگاه بوشهر، آبادان و اهواز بیشترین روند کاهشی را با ضریب ۰۳۵/۰- و ۰۳۴/۰- نشان می دهد که نشان دهنده کاهش اثر کانون ها فرامرزی گردوخاک است.در توزیع زمانی، سال های ۲۰۰۸، ۲۰۱۲ با شدیدترین و فراگیرترین گردوخاک ها در گستره ایران تعیین شد. در توزیع ماهانه گردوخاک بیشینه آن درماه های آوریل و جولای ۲۰۰۸، مه ۲۰۱۲ و جولای ۲۰۱۶ در اهواز به دست آمد.

گردوخاک سطحی, مدل MERRA-۲‎, عمق نوری هواویز AOD, ماهواره آکوا