ابراهیم شیرمحمدی - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران.
حسینعلی علیخانی - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران.
احمدعلی پوربابائی - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران
حسن اعتصامی - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران.

تنش­های کم آبی، شوری و عدم تغذیه بهینه عناصر غذایی به­خصوص فسفر ازجمله چالش های مهم برای تولید گندم در دیم­زارهای ایران می­باشد. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر سه سویه باکتری محرک رشد گیاه بر فسفر قابل دسترس خاک و نیز برخی از صفات فیزیولوژیک و رشدی گیاه گندم انجام شد. برای این منظور آزمایش گلدانی به­صورت فاکتوریل سه عامله شامل تنش کم آبی در دو سطح، مصرف کود فسفره در ۶ سطح و سویه­های باکترهایی­ محرک رشد گیاه در ۴ سطح و در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار در مدت ۱۲۵ روز اجرا شد. نتایج نشان داد که در تنش کم آبی ۵۵ درصد ظرفیت زراعی (FC) و بدون استفاده از کود فسفره، تیمار باکتری Staphylococcus succinus نسبت به شاهد به­ترتیب باعث افزایش ۴/۲، ۹/۴، ۷/۲ برابری فسفر قابل دسترس، جذب فسفر ریشه و دانه شد. در تیمار رطوبتی ۸۰ درصد  FCو بدون استفاده از کود فسفره، تیمار­هایS. succinus، Bacillus safensisو  B. pumilusنسبت به شاهد به­ترتیب باعث افزایش ۶/۱، ۶/۱ و ۶/۱ برابری فسفر قابل دسترس، ۱/۳، ۱/۳ و ۹/۲ برابری جذب فسفر ریشه و ۲/۲، ۴/۲، ۲/۲ برابری جذب فسفر دانه شد. بیشترین میزان وزن خشک ریشه، اندام هوایی و دانه به­ترتیب با مقادیر ۳/۵، ۲/۱۸ و ۶/۴ گرم بر گلدان در تیمار حداکثری کود فسفره (F۴) به­دست آمد. در تنش کم­آبی ۵۵ درصد FC، تیمار باکتری­ S. succinus نسبت به شاهد به­ترتیب ۸، ۹/۳۱، ۴/۲۰ و ۵/۲۵ درصد میزان پرولین، وزن خشک ریشه، وزن خشک دانه و جذب فسفر اندام هوایی گیاه را افزایش داد. در کل استفاده از S. succinus strain R۱۲N۲ برای افزایش تولید گندم در دیم­زارها مناسب به نظر می­رسد.

باکتری های حل کننده فسفات, خاک فسفات, جذب فسفر, پرولین