زهرا اسکندری تادوانی - دانشجوی کارشناسی ارشد سازه های آبی، گروه آب و خاک، دانشکده کشاورزی ،دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
خلیل اژدری - گروه آب و خاک،دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
مهدی دلقندی - گروه آب و خاک،دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
سید حسین حسینی - گروه آب و خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود،شاهرود، ایران
وجیهه درستکار - گروه آب و خاک،دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود،شاهرود،ایران

آبیاری قطره­ای زیرسطحی به طور گسترده­ای در مناطق خشک به عنوان یک روش آبیاری کم مصرف مورد استفاده قرار می­گیرد. اما داشتن اطلاعات جامع از الگوی خیس­شدگی در آبیاری قطره­ای ­برای طراحی و مدیریت این سیستم ضروری است. ثابت شده که مدل­های شبیه­سازی می­توانند برای این منظور مفید باشند. بنابراین، این پژوهش به منظور بررسی ابعاد پیاز رطوبتی در آبیاری قطره­ای ­زیرسطحی در یک خاک لومی­رسی به روش مدل­سازی معکوس با مدل Hydrus ۲D با تکیه بر نتایج آزمایشگاهی و توسعه مدل تجربی انجام شد. نتایج حاصل از پژوهش در چهار قسمت دسته­بندی شدند: ۱- نتایج آزمایشگاهی نشان داد که فقط در آزمایش مربوط به قطره­چکان­های با دبی ۸ لیتر بر ساعت و عمق نصب ۱۵ سانتی­متر، عمق خیس­شدگی زیر قطره­چکان بیشتر از ارتفاع خیس­شدگی بالای قطره­چکان می­باشد. ۲- آنالیز حساسیت انجام یافته روی پارامترهای هیدرولیکی خاک نشان داد که حساسترین پارامتر، رطوبت اشباع خاک () بوده ولی پارامترهای پیوستگی منافذ خاک (l) و رطوبت باقی مانده () در روند شبیه­سازی پیاز رطوبتی بی­تاثیر بودند. ۳- برای خاک مورد بررسی، چنانچه قطره­چکان در عمق ۱۵ سانتیمتری نصب شود در دبی­های بیشتر از ۲ لیتر بر ساعت جبهه رطوبتی به سطح خاک رسیده و باعث مرطوب شدن سطح خاک می­گردد، در حالی که در عمق استقرار ۳۰ سانتیمتر، حتی با دبی ۸ لیتر بر ساعت جبهه رطوبتی به سطح خاک نمی­رسد. بنابراین تلفات تبخیر از سطح خاک نیز به حداقل می­رسد. ۴- شاخص­های آماری نشان دادند تفاوت چندانی بین نتایج مدل­های تجربی و عددی و مقادیر مشاهداتی وجود ندارد به طوریکه RMSE نرمال شده برای مدل عددی و تجربی به ترتیب از ۴/۴ تا ۲/۶ و ۴/۳ تا ۸ درصد متغیر بود. بنابراین می­توان از نتایج مدل تجربی پیشنهاد شده و مدل عددی Hydrus برای برآورد پیاز رطوبتی استفاده نمود.

آبیاری قطره ای, زیرسطحی, مدل تجربی, مدل عددی, مدل سازی معکوس