محمد جواد نحوی نیا - دانشجوی دکتری، گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران و استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اراک، اراک، ایران
عبدالمجید لیاقت - استاد، گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
فریبرز عباسی - استاد پژوهش، موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

این تحقیق به منظور ارزیابی شبکه حمودی در سطح  ۳۰۷۹ هکتار از دیدگاه مفاهیم کلاسیک و جدید راندمان آبیاری انجام شد. بدین منظور ابتدا ورودی­ها (آبیاری، بارش، آزادسازی­های کانال) و خروجی­های اصلی آب (تبخیر تعرق واقعی محصول، زهاب خروجی و نشت از کانال انتقال) طی سال­های هیدرولوژیکی ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸ اندازه­گیری یا برآورد شدند. سپس اقدام به برآورد راندمان آبیاری شبکه با استفاده از مفاهیم کلاسیک (راندمان کاربرد) و نئوکلاسیک (راندمان خالص و موثر) گردید. در نهایت سناریوهای مختلف تخصیص آب با لحاظ مفاهیم جدید راندمان مورد ارزیابی قرار گرفت. سناریوهای مورد ارزیابی شامل سه سناریوی ۶۵، ۷۵ و ۸۵ درصد تامین نیاز آب مصرفی و دو سناریو بر اساس مفاهیم جدید شامل تامین کامل نیاز آبی گیاه و تامین درصدی از نیاز آبی که عملکرد محصول کاهش معنی داری پیدا نکند، می باشد. نتایج نشان داد که در شبکه­ آبیاری حمودی به دلیل جریان­های زیرزمینی جانبی از اراضی مجاور و نشت از کانال ها، آب های خروجی­ به طور متوسط سالانه ۱۶ درصد بیشتر از آب های ورودی می باشد. راندمان توزیع، کاربرد و کل شبکه به ترتیب ۶۸، ۵۳ و ۴۴ درصد برآورد شد که بیانگر عملکرد آبیاری پایین در شبکه آبیاری حمودی می باشد. علیرغم حجم آب مصرفی زیاد شبکه، تبخیر و تعرق واقعی ۱۹درصد کمتر از پتانسیل تبخیر و تعرق اندازه گیری شد، که نشان­دهنده وجود تنش آبی و کاهش عملکرد محصول می باشد. ارزیابی سامانه­های آبیاری سطحی با روش نئوکلاسیک نشان داد که راندمان خالص (۷۷%) و موثر (۶۵%) بیشتر از راندمان کلاسیک (۵۳%) می باشند. نتایج این تحقیق نشان داد که  با اعمال سناریوهای مفاهیم جدید راندمان می توان بین ۱۹ تا ۴۷ درصد در تخصیص آب صرفه جویی نمود.

شبکه آبیاری, راندمان آبیاری, ضریب استفاده مصرفی آبیاری (ICUC) و حفاظت آب