علی جعفری شهرستانی - دانشجوی دکتری گروه توسعه اقتصادی و برنامه ریزی، دانشکده علوم اقتصادی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
فرشاد مومنی - استاد اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
حجت الله میرزایی - استادیار گروه توسعه اقتصادی و برنامه ریزی، دانشکده علوم اقتصادی، دانشگاه علامه طباطبایی

هدف از انجام این پژوهش، بررسی ارتباط دوسویه ظهور مالکیت خصوصی و انقلاب مشروطه با استفاده از رهیافت نظم ­های اجتماعی به روش کیفی (تاریخی-تحلیلی) است. براساس یافته­ های این پژوهش، نظم اجتماعی حاکم تا پیش از انقلاب مشروطه، نظم دسترسی محدود شکننده بود که در آن نظام استبدادی با توزیع رانت زمین در میان فرادستان و دست کاری امنیت حقوق مالکیت، منافع خویش را تامین می­کرد. در عصر ناصری، اتصال ایران به بازارهای جهانی، افزایش تقاضای زمین را در پی داشت و وقوع خشکسالی منجر به کاهش درآمدهای مالیاتی و به تبع آن فروش املاک خالصه برای خروج از بحران گردید و این دو شوک، گسترش مالکیت خصوصی به­ صورت بزرگ­مالکی را در پی داشت. با توجه به اینکه براساس تئوری توازن دوگانه، دو سیستم اقتصادی و سیاسی نمی ­توانند در بلندمدت متفاوت از یکدیگر باشند، با آغاز جنبش مشروطیت، بزرگ­مالکان به این جنبش پیوستند و با تدوین حقوق عمومی در قالب قانون اساسی برای نخستین بار، قدرت مطلقه را مشروط کردند و بدین­ ترتیب، در بعد سیاسی نیز نظم اجتماعی به نظم دسترسی محدود پایه تغییر کرد و توازن دو سیستم برقرار گردید. علاوه­ بر این، با تصویب اصول ۱۵ تا ۱۷ متمم قانون اساسی و لغو تیول­داری، حقوق مالکیت خصوصی به ­صورت قانونی تضمین گردید.

نظم اجتماعی, توازن دوگانه, مالکیت خصوصی, انقلاب مشروطه, قاجار