زهرا کاظم پور لارسری - دانشجوی کارشناسی ارشد ، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
مهدی اسمعیلی ورکی - دانشیار، گروه مهندسی آب و وابسته پژوهشی پژوهشکده حوضه آبی دریای خزر، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
امیر ملک پور اسطلکی - استادیار، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

یکی از مباحث مهم در ساماندهی رودخانه ها، پایدار سازی بازه های فرسایشی می باشد. برای این منظور از سازه های کنترل تراز بستر که می توانند با مصالح سنگی، بنایی و یا بتن ساخته شوند، استفاده می گردد. از جمله سازه های کنترل تراز بستر برای اصلاح شیب بستر رودخانه ها، سرریزهای پلکانی می باشد. نظر به اهمیت توجه به مقدار عمق آب شستگی در پایین دست این سازه ها به منظور طراحی ایمن و پایدار آن ها، در تحقیق حاضر تاثیر ایجاد کنگره با هندسه های مختلف بر تغییرات عمق آب شستگی در پایین دست سرریزهای پلکانی با شیب ۱:۱، ۱:۲ و ۱:۳ به صورت آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش ها برای شرایط مختلف دبی، هندسه کنگره ها و اعماق پایاب صورت پذیرفت. تجزیه و تحلیل نتایج نشان داد در شیب کارگذاری پلکان های ۱:۱ در بهترین حالت هندسه کنگره ها، عمق حداکثر آب شستگی به طور متوسط نسبت به حالت بدون کنگره در دو عمق پایاب حداقل و حداکثر به ترتیب به میزان ۱/۳۰ و ۶۵ درصد کاهش می یابد. با تغییر شیب کارگذاری پلکان ها به ۱:۲، ایجاد هندسه های مختلف کنگره ها تاثیر معنی داری بر کاهش عمق حداکثر آب شستگی نداشت. با کاهش شیب کارگذاری پلکان ها به ۱:۳ در بهترین هندسه، عمق حداکثر آب شستگی به طور متوسط نسبت به حالت بدون کنگره در دو عمق پایاب حداقل و حداکثر به ترتیب ۲/۲۵ و ۵/۲۴ درصد کاهش می یابد.

سرریز پلکانی, سازه های کنترل تراز بستر با پلان کنگره ای, عمق پایاب, کاهش آب شستگی