علیرضا گلستانی فرد - lمحقق دانشگاه بوکو -وین
حسین میر سیدحسینی - دانشگاه تهران گروه مهندسی علوم خاک
آمال آرین - دانشجوی دکتری دانشگاه بوکو اتریش
پیمان عباس زاده - دانشگاه رفسنجان
مهدی تفویضی - دانش آموخته دانشگاه تهران

فعالیت ریشه ها و فرآیند های ریزوسفری بر حلالیت و زیست فراهمی فلزات سنگین در ریزوسفر اثر گذاشته و نقش تعیین کننده ای بر سرنوشت عناصر شیمیایی در اکوسیستم های خاکی دارند. به منظور بررسی تغییرات بیوژئوشیمیایی مس در یک خاک آلوده به مس (۵/۸۵ میلی گرم در کیلوگرم)، یک آزمایش کشت گلدانی به مدت ۴۵ روز با ۳ رقم ترب (سفید، قرمز، سیاه) و ۲ رقم شلغم (N-۱۳۵,N-۱۸۰) به صورت طرح پایه کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در خاتمه مقدار مس در شاخساره نمونه های گیاه اندازه گیری و همچنین شکل های شیمیایی مس در خاک های ریزوسفری و غیرریزوسفری پس از جداسازی و به روش های دنباله ای و تک مرحله ای با DTPA ۰۰۵/۰ مولار، NH۴NO۳ یک مولار و Ca(NO۳)۲ پنج میلی مولار اندازه گیری شد. غلظت مس در شاخساره ارقام مختلف بین ۴/۶۶ تا ۴/۷۸ میلی گرم در کیلوگرم متغیر بود. میزان مس تبادلی و محلول خاک ریزوسفری در ارقام مختلف دو گیاه افزایش معنی داری را نشان داد (p<۰.۰۵)، در حالی که بخش های کربناته و نیز مس همراه با مواد آلی کاهش معنی داری را داشت که نشان دهنده افزایش تحرک مس در ریزوسفر است. مقدار مس عصاره گیری شده با نیترات آمونیوم و نیترات کلسیم در ریزوسفر تمامی ارقام، افزایش معنی داری را در مقایسه با خاک غیرریزوسفری نشان داد (p<۰.۰۵). ارقام مختلف شلغم بر خلاف ارقام ترب افزایش معنی داری در pH خاک ریزوسفری ایجاد کردند (p<۰.۰۵) افزایش معنی دار در میزان کربن آلی محلول خاک ریزوسفری در مقایسه با خاک غیرریزوسفری در ارقام مختلف دو گیاه نیز مشاهده شد. علیرغم افزایش فراهمی مس در خاک ریزوسفری، مقدار جذب کل مس در کلیه ارقام ترب و شلغم کمتر از مقدار مس موجود در فاز تبادلی و محلول خاک غیرریزوسفری بود. نتایج بیانگر نقش احتمالی کربن آلی محلول در کاهش جذب مس می باشد.

ریزوسفر, زیست فراهمی, عصاره گیری دنباله ای, فرایندهای بیوژئوشیمیایی و مس