اکبر کریمی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد دانشگاه ارومیه در حال حاضر دانشجوی دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز
حبیب خداوردیلو - دانشیار گروه علوم خاک، دانشگاه ارومیه
میرحسن رسولی صدقیانی - دانشیار گروه علوم خاک دانشگاه ارومیه
شیلا خواجوی شجاعی - دانشجوی دکتری شهید چمران اهواز

ریزسازواره­ها از اجزای مهم خاک بوده که جمعیت و فعالیت آنها تحت تاثیر سطوح بالای فلزات سنگین از جمله سرب قرار می­گیرد. هدف از این پژوهش، بررسی تغییرات شاخص­های زیستی خاک در فراریشه گیاه بنگ­دانه در سطوح مختلف سرب در خاک بود. بدین منظور یک نمونه خاک انتخاب و غلظت­های مختلف سرب (صفر، ۲۵۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ میلی­گرم بر کیلوگرم خاک) به خاک اضافه گردید. سپس خاک استریل شد و پس از مایه­زنی با قارچ (ترکیبی از گونه های Glomus intraradices، Funneliformis mosseaeو Glomus fasciculatum)و باکتری (ترکیبی از گونه­های Pseudomonas putida، Pseudomonas fluorescens و Pseudomonas aeruginosa)­، کاشت گیاه بنگ­دانه (Hyoscyamusniger L.) انجام گرفت. این پژوهش در شرایط گلخانه­ای به­صورت آزمایش فاکتوریل با طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد افزایش سطوح سرب در خاک، سبب کاهش معنادار (۰۵/۰p≤)  کلونیزاسیون ریشه (۱/۴۱ درصد)، جمعیت باکتری­های خاک (۸/۵۲ درصد)، عملکرد ریشه، تنفس میکروبی خاک و تنفس برانگیخته با سوبسترا، کربن زیست­توده میکروبی و قابلیت دسترسی به کربن گردید؛ در حالی که ضریب متابولیکی (qCO۲) تغییر معناداری (۰۵/۰p≤) نکرد. بیش­ترین و کم­ترین تغییرات (در Pb۱۰۰۰ نسبت به Pb۰) به ترتیب در شاخص­های کربن ­زیست­توده میکروبی در تیمار باکتری (۰/۸۳ درصد) و ضریب متابولیکی در تیمار قارچ (۹/۱۸ درصد)، مشاهده شد. مقدار کربن زیست­توده میکروبی در تیمار قارچ ۲۸/۱ تا ۶۲/۲ برابر تیمار باکتری بود. نتایج این پژوهش نشان­دهنده حساسیت بیش­تر باکتری­ها و بردباری بیش­تر قارچ­ها در سطوح بالای آلودگی سربی خاک بود.

باکتری, سرب, شاخص های زیستی خاک, فعالیت میکروبی, قارچ