امیر ملکی - دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

مبارزه با فقر و نابرابری های اجتماعی یکی از اصلی ترین دغدغه های سیاست گذاران اجتماعی است. در ایران این موضوع در قالب برنامه های توسعه و لایحه فقرزدایی همواره مد نظر بوده است. با این حال شاخص های حوزه فقر نتایج چندان رضایت بخشی را نشان نمی دهند. در مقاله حاضر به تحلیل محتوای شش برنامه توسعه با تاکید بر سیاست های کاهش فقر و نابرابری های اجتماعی پرداخته شده است. نتایج حاکی از آن است که؛ ۱) در هیچکدام از برنامه ها (بجز برنامه چهارم) خط فقر استاندارد و رسمی که ملاک عمل سیاست گذار قرار گرفته باشد، ملاحظه نمی شود، ۲) جدی ترین چالش برنامه های توسعه در رابطه با کاهش فقر، شناسایی فقرا است، ۳) برنامه فقرزدایی در ایران بر رفع پیامدهای فقر تاکید دارد تا علل و ریشه های آن، ۴) در برنامه های توسعه به موضوع آسیب پذیری توجه جدی نشده است. لذا در تدوین برنامه هفتم توسعه تاکید می گردد: در ابتدای برنامه تعریف مشخصی از خط فقر و شاخص های مربوطه ارائه شود، گروه های هدف یعنی فقرا و مناطق محروم و نیازهای آنها شناسایی گردد، به جای دیدگاه عارضه نگر، رویکرد ساختارنگر به فقر اتخاذ گردد، به جای برنامه های جزیره ای سعی در تدوین برنامه جامع کاهش فقر شود، موضوع توانمندسازی در کنار پرداخت های مستقیم مد نظر قرار گیرد، علاوه بر رشد، موضوع توزیع مجدد درآمد مد نظر قرار گیرد و تکانه های احتمالی خارجی پیش بینی و برای مقابله با آنها برنامه ریزی شود.

فقر, نابرابری اجتماعی, برنامه های توسعه, فقرزدایی