سعید ضرغامی - گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
جمیله توکلی نیا - گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

یکی از استراتژی­های توسعه منطقه­ای توجه به سیاست­های هم­افزایی جهت نیل به توسعه اقتصادی، مبتنی بر استراتژی­های برد - برد متکی بر مزیت­های همکارانه است. منطقه کلان­شهری تهران با وجود ظرفیت­ها و قابلیت­های گوناگون در زمینه منابع انسانی و استقرار بیش از دوازه هزار بنگاه تولیدی عملکرد مطلوبی با توجه به این ظرفیت­ها نداشته است. این امر بازنگری در سیاست­گذاری را با توجه به قابلیت­های هم­افزایی گوشزد می­نماید. منطقه کلان­شهری به دلیل نقش مهم و قلب تپنده اقتصادی کشور به عنوان محدوده مورد مطالعه انتخاب گردید. روش پژوهش کمی است. جهت سنجش قابلیت­های هم­افزایی از شاخص­های ضریب تخصصی شدن، تمرکز، انباشت، تنوع گرایی و خوشه­ای شدن و برای سنجش روابط کارکردی که جنبه­ای دیگر از هم­افزایی اقتصادی است، از تحلیل شبکه و پیوندهای درون صنعتی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد ضریب تخصصی شدن فعالیت­های تولیدی در تهران کاهش اما در سایر شهرستان­های افزایش یافته است. این امر در مورد تمرکزگرایی نیز صادق است. از سوی دیگر توزیع فضایی بنگاه­های گرایش به سمت توزان در منطقه کلان­شهری دارد که زمینه را برای توسعه بنگاه­های تولیدی به دلیل ایجاد زمینه هم­افزایی فراهم می­کند. ضریب خوشه­ای شدن به عنوان یکی از برآیندهای اقتصادی نشان می­دهد که عمده بنگاه­های تولیدی منطقه، گرایش به سمت خوشه­ای شدن دارند. گرایش به شکل­گیری روابط کارکردی و ایجاد مراکز ضعیف شواهدی دیگر از قابلیت منطقه­ کلان­شهری در راستای توسعه هم­افزا است. در نهایت می­توان بیان داشت که مزیت­های گوناگون، انباشتگی و تنوع کارکردی از قابلیت­های مهم جهت هم­افزایی فضایی - اقتصادی است.

تخصص گرایی, تنوع گرایی, خوشه ای شدن, منطقه کلان شهری, هم افزایی فضایی - اقتصادی