شهلا احمدی - مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان
فاطمه سفیدکن - استاد، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
بهلول عباس زاده - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور
مهناز فرهادی - کارشناس، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان

در این تحقیق به منظور بررسی اثر کود شیمیایی، دامی، ورمی کمپوست و تلفیق آنها برکمیت و کیفیت اسانس گیاه مرزه خوزستانی Satureja khuzestanica Jamzad. آزمایشی در باغ گیاه شناسی زاگرس، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان طی سال های ۱۳۹۶-۱۳۹۹درقالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در ۳ تکرار انجام شد. تعداد واحدهای آزمایشی برابر ۲۴ کرت، فاصله کرتها ۱۰۰ سانتی متر، فاصله بوته ها ۵۰ سانتی متر و ابعاد کرت ۳ در ۳ متر بود. تیمارهای آزمایش شامل ۵۰ کیلوگرم در هکتار (۵۰,۲۵,۲۵) NPK، کود دامی ۳۰ و ۶۰ تن در هکتار، ورمی کمپوست ۵ تن در هکتار ترکیب NPK با کودهای دامی و ورمی کمپوست بودند. زمان اعمال تیمارهای تغذیه فقط یک نوبت و در مرحله کاشت نشاء های تهیه شده در زمین اصلی بود. نمونه ها طی سه سال متوآلی به روش تقطیر با آب اسانس گیری شدند. اسانس ها بوسیله کروماتوگرافی گازی GC و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی GC/MS تجزیه و شناسایی شدند. نتایج نشان داد که اثر سال و اثر متقابل سال در تیمار بر درصد و عملکرد اسانس به ترتیب در سطح احتمال ۵ و یک درصد معنی دار است.  براساس نتایج بدست آمده حداکثر بازده و عملکرد اسانس در سال سوم به ترتیب معادل ۵/۴ درصد و ۴۳۳ کیلوگرم در هکتار و در تیمار NPK+M۶۰ بدست آمد. کارواکرول (۸۸/۸-۹۴/۹، ۸۹/۶-۹۶/۰، ۸۸/۸-۹۳/۱ درصد) مهمترین ترکیب اسانس در تمام تیمارها و سالهای آزمایش بود. به طور کلی تیمارهای تغذیه موجب افزایش میزان اسانس و کارواکرول نسبت به شاهد شده و در طی سه سال آزمایش عملکرد وزن خشک و در نتیجه عملکرد اسانس روند افزایشی داشت. نتایج این تحقیق نشان داد که کاربرد کودهای آلی به تنهایی و یا در ترکیب با کود شیمیایی در بهبود عملکرد اسانس این گونه مرزه تاثیر مثبتی داشته و استفاده از روش تلفیقی تغذیه در مورد S. khuzestanica مقرون به صرفه می باشد.

اسانس, تیمار تغذیه ای, خرم آباد, کارواکرول, مرزه خوزستانی