سجاد نصیری - دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی دانشگاه زنجان
بابک عندلیبی - استادیار گروه ژنتیک و تولید گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
افشین توکلی زانیانی - دانشیار گروه ژنتیک و تولید گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
محمدامیر دلاور - دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان

خشکی یکی از مهم ترین تنش­های محیطی است که عملکرد و اجزای عملکرد گیاهان را به صورت چشمگیری تحت تاثیر قرار می­دهد. به منظور بررسی اثرات سطوح مختلف بیوچار معدنی و هورمون متیل جاسمونات بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد جو بهاره تحت سطوح مختلف تنش خشکی آزمایشی به صورت گلدانی به صورت فاکتوریل ۳ عاملی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در ۵ تکرار در سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه زنجان انجام شد. فاکتورهای موردبررسی شامل سطح تنش خشکی در سه سطح شامل بدون تنش (در حد ظرفیت زراعی)، تنش متوسط (۶۰ درصد ظرفیت زراعی) و تنش شدید (۳۰ درصد ظرفیت زراعی)، کاربرد بیوچار قبل از کشت در سه سطح شامل بدون بیوچار (شاهد) و مقادیر ۱.۵ و ۳ درصد وزن خاک و همچنین محلول پاشی متیل جاسمونات در مرحله گلدهی در سه سطح (۰، ۷۵ و ۱۵۰ میکرومول بر لیتر) بود. شاخص های اندازه گیری شده شامل نشت الکترولیت، غلظت پرولین و رنگیزه های فتوسنتزی، کارایی مصرف آب و محتوای نسبی آب برگ و همچنین عملکرد اقتصادی بود. نتایج حاکی از اثر معنی دار تیمارهای اعمال شده بر اکثر این شاخص ها بود. تمامی شاخص های موردبررسی در این آزمایش ازجمله کارایی مصرف آب، محتوای نسبی آب برگ، پرولین، نشت الکترولیت، رنگیزه های فتوسنتزی و عملکرد تحت تاثیر منفی تنش خشکی قرار گرفتند. بیشترین عملکرد در شرایط آبیاری نرمال و تیمار ۷۵ میکرومول بر لیتر متیل جاسمونات و ۱.۵ درصد وزن خاک بیوچار به دست آمد (۰.۳۷ گرم در بوته) و کمترین میزان عملکرد (۰.۱۹ گرم در بوته) در تنش خشکی ۳۰ درصد ظرفیت زراعی و بدون محلول پاشی متیل جاسمونات ایجاد شد. به طور مشخص استفاده از مقادیر پایین بیوچار و متیل جاسمونات باعث بهبود وضعیت گیاهان تنش دیده هم در سطح تنش شدید و هم تنش ملایم نسبت به شاهد بدون تیمار شدند؛ اما افزایش سطح استفاده از این دو ماده اثر مثبت چندانی در گیاهان نداشت.

تنش محیطی, جو, پرولین, نشت الکترولیت, کلروفیل