امیر قلی ز اده - استادیار بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران
مصطفی خدادادی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

گشنیز یکی از مهم ترین گیاهانی است که در صنایع دارویی استفاده می شود. بررسی ژنوتیپ های مختلف گشنیز تحت شرایط محیطی متفاوت به به نژادگران در شناسایی ژنوتیپ های با عملکرد بالا و پایدار کمک می کند. در این راستا آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار تحت سه شرایط مختلف آبیاری شامل آبیاری نرمال (E۱)، تنش ملایم (E۲) و تنش شدید (E۳) انجام گرفت. از روش GGE بای پلات برای بررسی ۲۱ ژنوتیپ گشنیز در سه محیط استفاده شد. تجزیه مرکب عملکرد روغن نشان داد که اثر محیط، اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط معنی دار بود. نتایج حاصل از روش بای پلات نشان داد که مولفه اول ۷۱.۹ و مولفه دوم ۲۴ درصد (در مجموع ۹۵.۹ درصد) از کل تغییرات را توجیه نمودند. بر اساس بای پلات ژنوتیپ فرضی ایده آل، ژنوتیپ های G۱۷ و G۴ از نظر هر دو عامل پایداری و میانگین عملکرد روغن، بهتر از سایر ژنوتیپ ها بودند و سازگاری عمومی بالایی در همه محیط های مورد بررسی داشتند. علاوه بر آن، ژنوتیپ G۱۸ در محیط های E۲ و E۳ و ژنوتیپ G۹ در محیط E۱ ژنوتیپ های برتر و با سازگاری خصوصی بالا بودند. بررسی و مقایسه محیط‎ها نیز نشان داد که محیط های E۲ و E۳ از نظر رتبه ‎بندی، گروه بندی و تعیین سازگاری ژنوتیپ ها، کاملا مشابه هم عمل کردند، در صورتی که محیط E۱ متفاوت از سایر محیط ها بود. در مجموع نتایج نشان داد که کلیه محیط ها دارای قابلیت تمایز بالایی بودند. محیط E۲ نزدیک ترین محیط به محیط ایده آل بود و بیشترین تمایز و بیانگری را نشان داد.

پایداری, ژنوتیپ ایده آل, عملکرد روغن, گشنیز