محمود محقق - طلبه سطح ۴ مرکز تخصصی مشکوه و مدرس حوزه علمیه قم
مهدی محقق - استاد بازنشسته دانشگاه تهران، تهران، ایران.

مفضل بن عمر یکی از راویان مهم عصر امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) و از اصحاب و یاران ایشان است که اختلاف رجالیان متقدم و متاخر در توثیق و تضعیف او، وی را به یکی از روات بحث برانگیز و مورد اختلاف در تاریخ حدیث شیعه تبدیل کرده است. ادعای گرایش و تمایل مفضل به ابوالخطاب و رهبری فرقه ای منشعب شده از جریان خطابیه به نام مفضلیه خطابیه، از جمله علل اصلی جرح و تضعیف او به شمار می آید. مقاله پیش رو صحت و سقم این ادعا را مورد بررسی قرار داده و با واکاوی و تحلیل برخی از روایات، اقوال متکلمان و ملل نویسان فریقین درباره مفضل و فرق منسوب به او یعنی مفضلیه خطابیه و مفضلیه موسویه، ابوالخطاب و جریان خطابیه به این نتیجه رهنمون شده است که این ادعا و اتهام از جهات گوناگون تاریخی و حدیثی غیر قابل پذیرش و مورد خدشه است.

مفضل بن عمر, مفضلیه خطابیه, ابوالخطاب, خطابیه